Rozdział 3 - Przepisy przechodnie - Przepisy wprowadzające kodeks cywilny.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1964.16.94

Akt obowiązujący

Wersja od: 19 września 2007 r.

Rozdział  III.

Przepisy przechodnie

Art.  XXVI.  [Przepisy stosowane do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie Kodeksu]

Do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie kodeksu cywilnego stosuje się prawo dotychczasowe, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej.

Art.  XXVII.  [Zdolność prawna; zdolność do czynności prawnych; ocena ważności czynności prawnych]

§ 1. Od dnia wejścia w życie kodeksu cywilnego zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych ocenia się według tego kodeksu.

§ 2. Ważność czynności prawnych, dokonanych przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego przez osoby nie mające zdolności do czynności prawnych lub w tej zdolności ograniczone, ocenia się według przepisów dotychczasowych.

Art.  XXVIII.  [Uznanie za zmarłego na skutek działań wojennych]

Kto zaginął biorąc udział w działaniach wojennych, może być uznany za zmarłego po upływie roku licząc od końca roku kalendarzowego, w którym działania wojenne zostały zakończone. To samo dotyczy osoby, która zaginęła przebywając na obszarze objętym działaniami wojennymi, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że jej zaginięcie pozostaje w związku z wywołanym tymi działaniami niebezpieczeństwem dla życia.

Art.  XXIX.  [Uznanie za zmarłego na skutek działań wojennych]

Kto zaginął będąc w czasie wojny lub działań wojennych pozbawiony wolności przez władze obcego państwa i osadzony w miejscu, gdzie jego życiu groziło szczególne niebezpieczeństwo, może być uznany za zmarłego po upływie roku licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone.

Art.  XXX.  [Uznanie za zmarłego na skutek działań wojennych]

Kto zaginął będąc w czasie wojny lub działań wojennych wywieziony przymusowo poza granice państwa, może być uznany za zmarłego po upływie lat trzech licząc od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył, nie wcześniej jednak niż po upływie lat dwóch licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone.

Art.  XXXI.  [Uznanie za zmarłego - bieg terminów]

Jeżeli koniec terminów przewidzianych w art. 29 lub 30 kodeksu cywilnego przypada na okres wojny lub działań wojennych, uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed upływem roku licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone, chyba że według okoliczności nie mogły one mieć wpływu na wiadomości o życiu zaginionego.

Art.  XXXII.  [Rozpoczęcie biegu terminów do uznania za zmarłego]

Bieg terminów do uznania za zmarłego liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym wojna lub działania wojenne zostały zakończone, rozpoczyna się dla zaginionych w związku z wojną 1939-1945 z dniem 9 maja 1945 r.

Art.  XXXIII.  [Uznanie za zmarłego - stosowanie przepisów do zaginionych przed wejściem w życie Kodeksu]

§ 1. Przepisy kodeksu cywilnego o uznaniu za zmarłego stosuje się także do zaginionych przed dniem wejścia kodeksu w życie.

§ 2. Jednakże chwilę domniemanej śmierci zaginionych przed dniem 1 października 1950 r. oznacza się według przepisów prawa osobowego (dekret z dnia 29 sierpnia 1945 r. - Dz. U. Nr 40, poz. 223).

Art.  XXXIV.  [Uznanie za zmarłego orzeczone przed wejściem w życie Kodeksu]

Skutki uznania za zmarłego ocenia się według przepisów kodeksu cywilnego także wtedy, gdy uznanie za zmarłego zostało orzeczone według przepisów dotychczasowych.

Art.  XXXV.  [Terminy przedawnienia]

Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nie przedawnionych, stosuje się przepisy kodeksu dotyczące przedawnienia z następującymi ograniczeniami:

1) początek, zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia ocenia się według przepisów dotychczasowych, gdy chodzi o czas przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego;

2) jeżeli termin przedawnienia według przepisów kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego; jeżeli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu przedawnienia określonego w prawie dotychczasowym wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Art.  XXXVI.  [Inne terminy]

Przepisy artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio do terminów ustawowych nie będących terminami przedawnienia, z zastrzeżeniem przepisów art. XIII.

Art.  XXXVII.  [Utrzymanie w mocy praw rzeczowych]

Prawa rzeczowe istniejące w chwili wejścia w życie kodeksu cywilnego pozostają w mocy, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej.

Art.  XXXVIII.  [Stosowanie przepisów Kodeksu do praw rzeczowych istniejących w dniu jego wejścia w życie]

Treść praw rzeczowych istniejących w chwili wejścia w życie kodeksu cywilnego, jak również przeniesienie, obciążenie, zmiana treści lub pierwszeństwa oraz zniesienie takich praw podlega od chwili wejścia w życie kodeksu cywilnego przepisom tego kodeksu o ile przepisy poniższe nie stanowią inaczej.

Art.  XXXIX.  [Skuteczność czynności prawnych dotyczących praw rzeczowych]

Dokonane przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego czynności prawne mające za przedmiot przeniesienie, obciążenie, zmianę treści lub pierwszeństwa albo zniesienie praw rzeczowych są skuteczne, jeżeli odpowiadają przepisom dotychczasowym.

Art.  XL.  [Prawa rzeczowe nieprzewidziane w Kodeksie]

Treść praw rzeczowych, których powstanie po chwili wejścia w życie kodeksu cywilnego nie jest możliwe, lecz które pozostają nadal w mocy, podlega przepisom dotychczasowym. To samo dotyczy przeniesienia, obciążenia, zmiany treści lub pierwszeństwa oraz zniesienia takich praw.

Art.  XLI.  [Bieg terminu zasiedzenia]

§ 1. Do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie.

§ 2. Jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Art.  XLII.  [Skrócenie terminu zasiedzenia]

Jeżeli przed dniem 1 stycznia 1947 r. istniał stan rzeczy, który według przepisów prawa rzeczowego (dekret z dnia 11 października 1946 r. - Dz. U. Nr 57, poz. 319) i kodeksu cywilnego prowadziłby do zasiedzenia, jakkolwiek według przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1947 r. zasiedzenie nie byłoby w tym wypadku możliwe, termin zasiedzenia biegnie od dnia 1 stycznia 1947 r. i ulega skróceniu o czas, w ciągu którego ten stan rzeczy istniał przed tą datą, jednakże najwyżej o połowę.

Art.  XLIII.  [Terminy wygaśnięcia prawa rzeczowego]

Przepisy dwóch artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio do terminów ustawowych, z których upływem następuje wygaśnięcie prawa rzeczowego.

Art.  XLIV.  [Wyłączenie zakazu zasiedzenia części nieruchomości rolnej]

Przewidziane w art. 178 kodeksu cywilnego wyłączenie możności nabycia przez zasiedzenie części nieruchomości rolnej nie dotyczy wypadku, gdy bieg terminu takiego zasiedzenia kończy się nie później niż w dniu 6 lipca 1965 r.

Art.  XLV.  [Zastaw]

§ 1. Zastaw na rzeczach ruchomych lub na prawach powstały przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego podlega od tej chwili przepisom tego kodeksu także co do skutków obciążenia oraz co do praw i obowiązków zastawcy i zastawnika.

§ 2. Jednakże do zastawu rejestrowego istniejącego w dniu wejścia w życie kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotychczasowe.

Art.  XLVI.  [Ciężary realne]

§ 1. Do ciężarów realnych polegających na obowiązku świadczeń należnych dożywotnikowi na podstawie umowy o dożywocie stosuje się od dnia wejścia w życie kodeksu cywilnego przepisy art. 910 kodeksu.

§ 2. Inne ciężary realne ustanowione przed dniem 1 stycznia 1947 r. może właściciel nieruchomości obciążonej wykupić za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, bez względu na zastrzeżenia przeciwne. Jeżeli cena wykupu nie była z góry ustalona, ustala ją w razie sporu sąd lub państwowa komisja arbitrażowa.

§ 3. Przepisów paragrafu poprzedzającego nie stosuje się, gdy ciężar realny był ustanowiony na czas życia uprawnionego.

Art.  XLVII.  [Egzekucja praw nieprzewidzianych w Kodeksie]

Szczególne przepisy o egzekucji dotyczące praw, których powstanie według kodeksu cywilnego nie jest możliwe, stosuje się nadal do takich praw powstałych przed dniem wejścia kodeksu w życie.

Art.  XLVIII.  [Posiadanie]

Posiadanie istniejące w dniu wejścia w życie kodeksu cywilnego podlega od tej chwili przepisom tego kodeksu.

Art.  XLIX.  [Zobowiązania powstałe przed wejściem w życie Kodeksu]

§ 1. Do zobowiązań, które powstały przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy tego kodeksu, jeżeli chodzi o skutki prawne zdarzeń, które nastąpiły po dniu wejścia kodeksu w życie, a które nie są związane z istotą stosunku prawnego.

§ 2. W szczególności stosuje się do tych zobowiązań przepisy kodeksu cywilnego o przejściu praw i obowiązków, o odnowieniu, o potrąceniu, o skutkach niemożliwości świadczenia, o wygaśnięciu lub zmianie zobowiązań, jeżeli zdarzenie, z którego skutki te wynikły, nastąpiło po dniu wejścia kodeksu w życie.

§ 3. Przepisy kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań i o zwłoce wierzyciela stosuje się do zobowiązań powstałych przed dniem wejścia kodeksu w życie, jeżeli niewykonanie zobowiązania lub zwłoka wierzyciela nastąpiły po tej dacie.

Art.  L. 

Do istniejących już zobowiązań z umów kontraktacji, najmu, dzierżawy, rachunku bankowego, ubezpieczenia, renty lub dożywocia stosuje się z dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego przepisy tego kodeksu.

Art.  LI.  [Sprawy spadkowe]

Do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy poniższe nie stanowią inaczej.

Art.  LII.  [Testament; umowa zbycia spadku]

§ 1. Do testamentów, do odwołania testamentów, jak również do umów o zrzeczenie się dziedziczenia stosuje się, jeżeli chodzi o zdolność osób, o formę i o wady oświadczenia woli, prawo obowiązujące w chwili złożenia tych oświadczeń.

§ 2. Do umów zbycia spadku stosuje się prawo obowiązujące w chwili ich zawarcia.

Art.  LIII.  [Dział spadku]

Przepisy kodeksu cywilnego o dziale spadku stosuje się także do działu spadków otwartych przed dniem wejścia kodeksu w życie, chyba że umowa o dział została zawarta przed tym dniem albo że postępowanie przed sądem w pierwszej instancji zostało już przed tym dniem zakończone.

Art.  LIV.  [Dziedziczenie Skarbu Państwa]

Przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa stosuje się, bez względu na rodzaj majątku, do wszelkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli według przepisów obowiązujących przed tą datą spadki te były wakujące lub bezdziedziczne, chyba że postępowanie dotyczące spadku zostało już prawomocnie ukończone.

Art.  LV.  [Dziedziczenie gospodarstwa rolnego]

§ 1. Do dziedziczenia gospodarstwa rolnego należącego do spadku otwartego przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego stosuje się przepisy tego kodeksu, o ile artykuły poniższe nie stanowią inaczej.

§ 2. Jednakże ilekroć przepisy tytułu X księgi czwartej kodeksu cywilnego odsyłają do przepisów zawartych w innych tytułach tej księgi, stosuje się zamiast nich przepisy dotychczasowe.

Art.  LVI.  [Dziedziczenie gospodarstwa rolnego]

§ 1. Prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego należącego do spadku otwartego przed dniem 5 lipca 1963 r. zachowują spadkobiercy, którzy przed dniem 5 lipca 1963 r. w drodze faktycznych (nieformalnych) działów spadku objęli w posiadanie to gospodarstwo lub jego część. Przepis ten stosuje się również w wypadku, gdy do dziedziczenia był powołany tylko jeden spadkobierca, jeżeli przed dniem 5 lipca 1963 r. objął w posiadanie należące do spadku gospodarstwo rolne.

§ 2. Prawo dziedziczenia takiego gospodarstwa zachowują również spadkobiercy określeni w przepisach art. 1059-1062 kodeksu cywilnego z tą jednak zmianą, że określone w tych przepisach warunki istniały nie w chwili otwarcia spadku, lecz w dniu 5 lipca 1963 r. i że przewidziane w tych przepisach oświadczenie o gotowości prowadzenia gospodarstwa zostało złożone przed dniem 6 stycznia 1964 r.

§ 3. Prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez spadkobierców, którzy zmarli przed dniem 5 lipca 1963 r., podlega przepisom obowiązującym przed tą datą. Prawo dziedziczenia udziałów w spadkowym gospodarstwie rolnym zachowują ci spośród ich spadkobierców, którzy odpowiadają warunkom określonym w paragrafach poprzedzających. W braku takich spadkobierców udział zmarłego w gospodarstwie rolnym przypada w odpowiednim stosunku tym jego współspadkobiercom, którzy bezpośrednio przed dniem 5 lipca 1963 r. pracowali w tym gospodarstwie, a jeżeli takich współspadkobierców nie było - pozostałym współspadkobiercom zachowującym prawo dziedziczenia według przepisów paragrafów poprzedzających.

Art.  LVII.  [Zbycie udziału w spadku]

W razie zbycia przez spadkobiercę udziału w spadku przed dniem 5 lipca 1963 r. nabywca zachowuje prawo do tego udziału bez względu na to, czy zbywca udziału należy do spadkobierców, którzy stosownie do przepisów art. LVI zachowali prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Art.  LVIII.  ⁸ [Postanowienie o stwierdzeniu praw do spadku z gospodarstwem rolnym]

 Wydane przed dniem 5 lipca 1963 r. postanowienie o stwierdzeniu praw do spadku, w którego skład wchodzi gospodarstwo rolne, traci moc w stosunku do tego gospodarstwa, chyba że spadkobierca zmarł przed tym dniem. Dla wywołania skutków związanych z takim stwierdzeniem w stosunku do należącego do spadku gospodarstwa rolnego postanowienie to winno być uzupełnione przez wymienienie spadkobierców, którzy zachowali prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego według przepisów art. LVI i LVII, oraz ich udziałów w tym gospodarstwie.

Art.  LIX.  [Postanowienie o stwierdzeniu praw do spadku określające udziały w gospodarstwie rolnym]

Jeżeli wydane przed dniem wejścia w życie przepisów kodeksu cywilnego, dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych, postanowienie o stwierdzeniu praw do spadku w części określającej udziały spadkobierców w gospodarstwie rolnym pozostaje w sprzeczności z przepisami art. LV i LVI, ulega ono na wniosek osoby zainteresowanej odpowiedniej zmianie.

Art.  LX.  [Dział spadku z gospodarstwem rolnym]

§ 1. Spadkobiercy, którzy stosownie do przepisów art. LVI zachowali prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego, oraz nabywcy udziałów w spadku określeni w art. LVII mają również prawo do otrzymania tego gospodarstwa lub jego części w drodze działu spadku.

§ 2. Jeżeli kilku spadkobierców użytkuje osobiście wydzielone części gospodarstwa należącego do spadku, a podział tego gospodarstwa między tych spadkobierców nie jest dopuszczalny według przepisów o podstawowej normie obszarowej, dział może być dokonany bez zachowania tej normy.

Art.  LXI.  [Spłaty w przypadku spadku z gospodarstwem rolnym]

§ 1. Spłaty odpowiadające pełnemu udziałowi spadkowemu w gospodarstwie rolnym należącym do spadku otwartego przed dniem 5 lipca 1963 r. otrzymują spadkobiercy, którzy bezpośrednio przed dniem 5 lipca 1963 r. pracowali w tym gospodarstwie nieprzerwanie co najmniej od roku, spadkobiercy, którzy w dniu 5 lipca 1963 r. byli trwale niezdolni do pracy, oraz osoby, które nabyły udział w spadku przed dniem 5 lipca 1963 r., jeżeli w drodze działu spadku nie zostanie im przyznane gospodarstwo rolne lub jego część.

§ 2. Spłaty przypadające innym spadkobiercom, którzy według przepisów artykułów poprzedzających zachowali prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego, mogą być obniżone stosownie do przepisów art. 1075 kodeksu cywilnego.

Art.  LXII.  [Dział spadku z gospodarstwem rolnym dokonany przed wejściem w życie Kodeksu]

§ 1. Jeżeli dział spadku nastąpił przed dniem wejścia w życie przepisów kodeksu cywilnego dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych, pozostaje on w mocy z tym zastrzeżeniem, że spadkobiercy, którzy nie zachowali prawa dziedziczenia gospodarstwa rolnego, tracą prawo do nie uiszczonych jeszcze spłat z tytułu udziału w tym gospodarstwie oraz z tytułu przypadającego z gospodarstwa rolnego zachowku i nie pobranych dochodów.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku, gdy należności określone w tym przepisie zostały zasądzone innym orzeczeniem sądowym lub ustalone w umowie.

Art.  LXIII.  [Dziedziczenie wkładu gruntowego]

Do spadku otwartego przed dniem wejścia w życie przepisów kodeksu cywilnego dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych, do którego należy wkład gruntowy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej wraz z działką przyzagrodową i siedliskową, stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału niniejszego dotyczące spadku, w którego skład wchodzi gospodarstwo rolne.

Art.  LXIV.  [Stosowanie Kodeksu cywilnego]

W razie wątpliwości, czy ma być stosowane prawo dotychczasowe czy kodeks cywilny, stosuje się kodeks cywilny.

Art.  LXV.  [Wejście w życie ustawy]

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1965 r., z wyjątkiem art. IV, XXI-XXIV, XLIV, LV-LXIII, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia ustawy. Z dniem ogłoszenia ustawy wchodzą również w życie art. I, II, XV, XXVI, XXXIX, LI, LII i LXIV, o ile dotyczą nieruchomości rolnych i gospodarstw rolnych.

⁸ Z dniem 19 września 2007 r. art. LVIII w zakresie, w jakim odnosi się do spraw spadkowych, w których wydanie orzeczenia następuje od dnia 14 lutego 2001 r., czyli od dnia ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. P 4/99) w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, został uznany za niezgodny z art. 2 oraz z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 września 2007 r. (Dz.U.07.170.1205).