Bogucki Stanisław, Romanowicz Marcin, Winiarski Krzysztof, Opłata skarbowa. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WKP 2021
Stan prawny: 1 kwietnia 2021 r.
Autorzy komentarza:

Opłata skarbowa. Komentarz

Autor fragmentu:

WSTĘP

Niniejszy Komentarz przedstawiany przez Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska zawiera objaśnienia do przepisów ustawy z 16.11.2006 r. o opłacie skarbowej.

Podatki i opłaty jako kategorie składowe danin publicznych łączy przymusowy i bezzwrotny charakter, natomiast różnicuje ekwiwalentność świadczenia, która występuje w przypadku opłat i nie występuje w przypadku podatków. W polskim systemie prawa finansowego opłata skarbowa funkcjonuje jako danina publiczna o charakterze powszechnym i przymusowym. Jest ustalana jednostronnie przez państwo i pobierana na rzecz gminy jako podmiotu prawa publicznego, wpływy z opłat skarbowych stanowią bowiem źródło jej dochodów. Opłata skarbowa odróżnia się jednak od konstrukcji klasycznej opłaty, która charakteryzuje się cechą ekwiwalentności. Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej powstaje nie tylko za dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia na wniosek lub wydanie zezwolenia, a także pozwolenia lub koncesji, które są wzajemnym świadczeniem dla zobowiązanego do opłaty, lecz również od określonych rodzajów dokumentów, np. ze względu na złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury.

Mimo upływu kilkunastu lat od jej wejścia w życie ustawa o opłacie skarbowej sprawia liczne trudności w interpretacji i stosowaniu jej poszczególnych przepisów. Konstrukcja ustawy o opłacie skarbowej wymaga wykładni jej przepisów z uwzględnieniem treści załącznika. Ustalenie zwłaszcza zakresu przedmiotowego ustawy wymaga dokonania skomplikowanej wykładni systemowej przez odwołanie się również do przepisów spoza zakresu prawa podatkowego. Znaczący problem dla podatników stanowi procedura związana ze zobowiązaniami powstającymi w opłacie skarbowej, niekonsekwentne rozdzielenie zwolnień i wyłączeń od opłaty, ustalenie właściwości organów podatkowych w sprawach opłaty skarbowej, uiszczenie opłaty oraz jej dokumentowanie, a także skutki nieuiszczenia opłaty, jak również kwestia rozgraniczenia instytucji zwrotu opłaty skarbowej i stwierdzenia jej nadpłaty. Istotny wkład w rozstrzyganie wspomnianych problemów interpretacyjnych wnosi – oprócz doktryny prawa podatkowego, administracyjnego i finansowego oraz cywilnego – praktyka stosowania prawa.

Liczne i istotne nowelizacje nastąpiły zarówno w obrębie ustawy o opłacie skarbowej, jak i załącznika do tej ustawy. W ostatnich latach dotyczyły one między innymi wyłączenia od opłaty skarbowej złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa ogólnego (analogiczna sytuacja występuje w przypadku aktualnie obowiązujących e-pełnomocnictw do podpisywania deklaracji), które ma stanowić zachętę do składania pełnomocnictw ogólnych i tym samym do upowszechnienia elektronicznych form kontaktu z organami podatkowymi. W związku ze zmianami ustawy o podatku od towarów i usług, dotyczącymi mechanizmu podzielonej płatności, wprowadzono zwolnienie z opłaty skarbowej wniosków składanych przez podatników o wyrażenie zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy podatnika. W ostatnim okresie przepisy o opłacie skarbowej od czynności związanych z procesem inwestycyjno-budowlanym zostały również dostosowane do zmian terminologicznych wprowadzonych w ustawie – Prawo budowlane. Wyłączono z opłaty skarbowej także wydanie zaświadczenia, o którym mowa w ustawie – Prawo ochrony środowiska, wymaganego do uzyskania dofinansowania z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Począwszy od 1.01.2021 r., wyłączono z opłaty skarbowej czynności w sprawach pobytu na terytorium Polski członków rodziny obywateli polskich, a także obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz członków ich rodzin, jak również zezwolenie na pobyt czasowy udzielane osobom przebywającym w Polsce z obywatelami Zjednoczonego Królestwa oraz zezwolenie na pobyt czasowy i zezwolenie na pobyt stały brytyjskim pracownikom delegowanym do końca okresu przejściowego na terytorium Polski. Zwolniono także z opłaty skarbowej zaświadczenie potwierdzające, że w stosunku do obywatela UE lub członka jego rodziny istnieje domniemanie, iż są oni ofiarami handlu ludźmi.

Przedmiot opłaty skarbowej został określony w dwóch ujęciach, a mianowicie ogólnym w art. 1 u.o.s. i szczegółowym, tj. w załączniku do ustawy. Prześledzenie regulacji zawartych w załączniku daje obraz tego, jakie obszary systemu prawa stanowią przedmiot ingerencji prawodawcy z wykorzystaniem instrumentu fiskalnego, jakim jest opłata skarbowa. Szczególną i unikalną wartość stanowi zatem omówienie w ramach komentarza do art. 1 i 4 szeregu rozwiązań zawartych w załączniku do ustawy, stanowiącego wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia.

Komentarz jest opracowaniem zbiorowym trzech autorów, którzy są sędziami, radcami prawnymi i pracownikami naukowymi, a przy tym autorami lub współautorami publikacji z różnych dziedzin prawa (monografii, komentarzy, artykułów, glos), także z zakresu prawa podatkowego i procedur podatkowych, jak również zajmują się działalnością popularyzatorską i naukową. Każdy z autorów w odniesieniu do komentowanych przez siebie przepisów prezentuje własne poglądy. Autorzy przedstawiają w objaśnieniach do poszczególnych przepisów stanowisko judykatury i doktryny, uwzględniając dotychczasowe publikacje (wcześniejsze komentarze do ustawy o opłacie skarbowej, System prawa administracyjnego, System prawa finansowego, System prawa prywatnego, a także monografie, artykuły i glosy) oraz Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, a zwłaszcza Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych oraz organów podatkowych.

Wydawnictwo i autorzy wyrażają przekonanie, że niniejszy komentarz do ustawy o opłacie skarbowej będzie stanowił istotny głos w dyskusji toczącej się wokół instytucji omawianej opłaty, którą od lat prowadzą w ramach swojej działalności zawodowej sędziowie, notariusze, adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi, pracownicy organów podatkowych i skarbowych, ale również pracownicy nauki, studenci wydziałów prawa oraz wszyscy zainteresowani tym działem prawa.

Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 1 kwietnia 2021 r.

Stanisław Bogucki

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres przedmiotowy opłaty skarbowej

1.Uwagi wprowadzające: geneza i ewolucja opłaty skarbowej

1.

Opłata skarbowa została wprowadzona do polskiego porządku prawnego dekretem z 3.02.1947 r. o opłacie skarbowej , którym zastąpiono przedwojenną ustawę z 1.07.1926 r. o opłatach stemplowych . Ten ostatni typ opłaty zaistniał w polskim prawodawstwie za sprawą ustawy z 24.03.1809 r. o opłacie papieru stemplowego , w której po raz pierwszy pojawiło się wyrażenie języka prawnego „opłata stemplowa” , aczkolwiek daniny związane z zaopatrywaniem każdego pisma, mającego walor prawny, w pieczęć państwową (stempel) były znane od czasu uchwalenia Konstytucji z 28.04.1775 r. , wprowadzającej podatek z papieru stemplowego . Ten pierwotny w przedmiocie opłat administracyjnych akt normatywny przewidywał niejednorodną grupę danin w postaci:

a)

podatku stemplowego od umów prywatnoprawnych, czyli w istocie podatek od obrotu pieniężnego;

b)

opłat sądowych i administracyjnych, będących „protoplastami” opłaty skarbowej;

c)

taksy (opłaty) pobieranej przy...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX