Danecka Daria, Radecki Wojciech, Ochrona gruntów rolnych i leśnych. Komentarz, wyd. V
Ochrona gruntów rolnych i leśnych. Komentarz, wyd. V
WSTĘP
Po opublikowaniu w wydawnictwie LexisNexis Komentarza do ustawy o lasach (Warszawa 2012) przystąpiłem do pracy nad kolejnym Komentarzem do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Jest w tym pewna logika, ponieważ druga z tych ustaw – w części, w jakiej dotyczy gruntów leśnych – stanowi swoiste dopełnienie pierwszej.
We wczesnych latach 70. ubiegłego stulecia ustawodawca polski wyłączył problematykę ochrony gruntów leśnych z ówczesnej ustawy z 1949 r. o państwowym gospodarstwie leśnym i wraz z ochroną gruntów rolnych uczynił z niej przedmiot odrębnej ustawy z 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów. Taką koncepcję przyjął w kolejnej ustawie z 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz w obowiązującej ustawie z 1995 r. pod tym samym tytułem. Trzeba zauważyć, że nie jest to koncepcja jedynie możliwa, z inną spotykamy się na przykład za naszą południową granicą, gdzie przepisy dotyczące ochrony gruntów leśnych znajdują się w pierwszych częściach ustaw leśnych – czeskiej z 1995 r. i słowackiej z 2005 r., podczas gdy ochrona gruntów rolnych jest przedmiotem ustaw o ochronie rolniczych zasobów glebowych – czeskiej z 1992 r. i słowackiej z 2004 r. Nie jest łatwo ocenić, która z tych koncepcji jest właściwsza; można sądzić, że czeska i słowacka, gdyż więzi łączące grunty leśne z lasami są chyba silniejsze niż łączące grunty leśne z gruntami rolnymi. Niemniej jednak polski ustawodawca przyjął inne rozwiązanie, legislacyjnie oddzielił ochronę gruntów leśnych od ochrony lasów i ujął ochronę gruntów rolnych i leśnych we wspólnej ustawie.
Podstawowym przedmiotem moich wieloletnich badań naukowych jest problematyka prawnej ochrony środowiska, do której bezspornie należy prawna ochrona lasów i gospodarki leśnej wynikająca z ustawy z 1991 r. o lasach, dlatego zasadniczą wagę przywiązywałem w komentarzu do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych do gruntów leśnych. Ponieważ jednak komentarz do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych nie może ograniczać się do fragmentu jej zawartości, objąłem uwagami także przepisy dotyczące wyłącznie gruntów rolnych.
Komentarz, który ukazał się w 2012 r., był już moim czwartym podejściem komentatorskim do ustawy z 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Komentowałem ją dwukrotnie w latach 90. ubiegłego stulecia w Wydawnictwie Towarzystwa Naukowego Prawa Ochrony Środowiska (Wrocław 1995 i 1998), po raz trzeci w Wydawnictwie Difin (Warszawa 2009). Od tego wydania minęły wprawdzie wtedy zaledwie trzy lata, ale istotne zmiany zarówno w samej ustawie o ochronie gruntów, jak i w jej otoczeniu prawnym skłoniły mnie do ponownego zajęcia się tą problematyką.
W 2020 r. Wydawnictwo zwróciło się do mnie o przygotowanie nowego wydania komentarza do ustawy o lasach. Propozycję przyjąłem z radością, ale zaproponowałem napisanie tego komentarza we współautorstwie z dr Darią Danecką, która wielokrotnie wykazała swoje kompetencje w problematyce leśnej. Wydawnictwo propozycję zaakceptowało, wobec czego kolejne wydanie komentarza do ustawy o lasach (Warszawa 2021) przygotowaliśmy już razem.
Wojciech Radecki
* * *
Propozycję napisania kolejnego wydania komentarza do ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych przyjęliśmy już oboje z satysfakcją, widząc w nim swego rodzaju kontynuację naszego komentarza do ustawy o lasach. Przygotowanie nowego komentarza do ustawy o ochronie gruntów ma uzasadnienie merytoryczne, ponieważ od poprzedniego wydania z 2012 r. minęło dziwięć lat, w czasie których ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych była ośmiokrotnie nowelizowana, niekiedy w bardzo istotny sposób.
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych jest dość krótkim aktem prawnym, liczącym niespełna 40 artykułów. Zapewne w kompleksie ustaw składających się na prawo ochrony środowiska jest to ustawa najkrótsza. Jednakże problematyka objęta ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych jest złożona, a nasze wieloletnie doświadczenia, także eksperckie, przekonują nas, że wbrew pozorom w tych kilkudziesięciu przepisach kryje się wiele pułapek interpretacyjnych, a wielokrotne zmiany zarówno samej ustawy, jak i jej otoczenia prawnego są źródłem dodatkowych komplikacji.
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych pozostaje w wielorakich związkach z innymi przepisami składającymi się na prawo ochrony środowiska w szerokim rozumieniu, przede wszystkim z następującymi aktami prawnym:
z ustawą z 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2021 r. poz. 1275);
z ustawą z 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2021 r. poz. 741 ze zm.);
z ustawą z 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2020 r. poz. 1219 ze zm.);
z ustawą z 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2021 r. poz. 624 ze zm.);
z ustawą z 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2021 r. poz. 1420 ze zm.);
z ustawą z 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2021 r. poz. 1098);
z ustawą z 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. z 2020 r. poz. 2187);
z ustawą z 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2021 r. poz. 779 ze zm.).
W opracowaniu o charakterze komentatorskim stawiamy przed sobą zadanie nie tylko wyjaśnienia treści i sensu przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, lecz także i przede wszystkim pokazanie ich związku z innymi aktami normatywnymi składającymi się na prawo ochrony środowiska.
Komentarz kierujemy przede wszystkim do organów administracji rządowej i samorządowej odpowiedzialnych za stosowanie ustawy, podmiotów gospodarujących na gruntach rolnych i leśnych, organizacji ekologicznych oraz tych wszystkich, którym sprawa ochrony gruntów rolnych i leśnych nie jest obojętna.
Daria Danecka i Wojciech Radecki
Ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości użytkowej gruntów.
Wstępny przepis ustawy wskazuje na jej przedmiot, który obejmuje trzy grupy zagadnień:
zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych;
rekultywację, czyli nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym, które były poprzednio gruntami rolnymi lub leśnymi, wartości użytkowych lub przyrodniczych;
poprawianie wartości użytkowych gruntów rolnych i leśnych.
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX