Sikorski Grzegorz, Egzekucja z rachunków bankowych

Dłużnik - zobowiązany do określonego zachowania się (art. 354 k.c.), nie zawsze chce uczynić zadość tej powinności dobrowolnie. Wierzyciel wdrożyć musi wówczas przymusowy system, zwany egzekucją. Egzekucja polega na zastosowaniu przez uprawnione do tego organy (egzekucyjne) środków przewidzianych przez kodeks postępowania cywilnego, celem wykonania uprawnień przysługujących wierzycielowi względem dłużnika, określonych w tytule wykonawczym .

Jednym ze sposobów egzekucji świadczeń pieniężnych jest egzekucja z rachunków bankowych (art. 889 i n. k.p.c.).

Postępowanie egzekucyjne prowadzone w stosunku do rachunku bankowego dłużnika jest jednym z najczęściej stosowanych w praktyce sposobów egzekucji wierzytelności pieniężnych. Składa się na to kilka powodów. Egzekucja z rachunków bankowych jest nieskomplikowana pod względem formalnym. Jest efektywna, pod warunkiem że na rachunku znajdują się środki pieniężne. Przy dodatnim saldzie na koncie bankowym dłużnika - jest krótkotrwała. Posiadanie rachunku bankowego jest praktycznie powszechne.

Mimo wielokrotnych nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, przepisy o egzekucji z rachunków bankowych nadal w wielu miejscach nie są precyzyjne i dostosowane do regulacji zawartych w innych aktach prawnych. Ustawodawca niewątpliwie dostrzega ten stan, o czym świadczy wprowadzenie nowelą z dnia 2 lipca 2004 r. m.in. przepisów o egzekucji z rachunków wspólnych. Zmiany te wydają się jednak niewystarczające.

W związku z powyższym istnieje konieczność obszernego omówienia problematyki dotyczącej egzekucji z rachunków bankowych (dokonania i skutków zajęcia, wyłączenia określonych kwot od egzekucji, zakresu uprawnień i obowiązków oraz odpowiedzialności podmiotów biorących udział w postępowaniu). Dla pełnego zrozumienia tych zagadnień celowe wydaje się też przedstawienie najważniejszych kwestii dotyczących instytucji rachunku bankowego (np. pojęcia rachunku bankowego, jego charakteru prawnego i rodzajów, tajemnicy bankowej).

W pierwszej części opracowania został przedstawiony przedmiot egzekucji, a więc rachunek bankowy, w tym jego historia, podstawy prawne, prawa i obowiązki stron oraz funkcja, jaką spełnia w obrocie gospodarczym. Omówiono także rodzaje rachunków bankowych. W praktyce bowiem postępowanie egzekucyjne prowadzone z rachunku bankowego przedsiębiorcy i wkładu oszczędnościowego osoby fizycznej, w tym takiego, do którego wystawiono książeczkę oszczędnościową, może mieć różny przebieg.

W drugiej części pracy przedstawiono ogólne zasady postępowania egzekucyjnego. Trochę miejsca poświęcono tytułom egzekucyjnym, klauzuli wykonalności, wszczęciu, zawieszeniu i umorzeniu postępowania egzekucyjnego oraz powództwom przeciwegzekucyjnym, uznając, że zagadnienia te nie mogą zostać pominięte przy omawianiu egzekucji z rachunków bankowych. W dalszej kolejności wskazano szczegółowe kwestie związane z egzekucją z rachunku bankowego, a więc przebieg postępowania od zajęcia rachunku do jego ukończenia. Szczegółowo opisano skutki zajęcia odnoszące się do wszystkich zainteresowanych osób. Scharakteryzowano też ograniczenia egzekucji z rachunku bankowego i kwoty wolne od zajęcia oraz odpowiedzialność banku i jego pracowników za prawidłowy tok egzekucji.

W pracy poruszono też temat zabezpieczeń związanych z rachunkiem bankowym, z tego względu, że niektóre z nich mają wpływ na prowadzone postępowanie egzekucyjne.

Zawarto też uwagi dotyczące egzekucji z rachunku bankowego prowadzonej w trybie administracyjnym.