Karkowska Dorota (red.), Godna prokreacja, ciąża, poród i połóg. Prawa kobiet

Wraz w uchwaleniem ustawy z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta formalno-prawna sytuacja kobiet jako pacjentek korzystających z opieki prenatalnej i okołoporodowej w podmiotach udzielających świadczeń zdrowotnych w Polsce stała się zbliżona do standardów europejskich. Jednak jak wynika chociażby z raportów Najwyższej Izby Kontroli lub systematycznych sprawozdań prowadzonych przez Fundację Rodzić po Ludzku , kobiety nadal doświadczają braku szacunku i złego traktowania podczas korzystania z prokreacyjnej i okołoporodowej opieki zdrowotnej w podmiotach leczniczych. Niegodne traktowanie kobiet, zaniedbania lub brak szacunku podczas udzielania świadczeń opieki zdrowotnej doprowadzają do naruszania podstawowych praw człowieka przyjętych w międzynarodowych i europejskich dokumentach o prawach człowieka, Konstytucji RP oraz ustawach i aktach wykonawczych.

Pragniemy przypomnieć, że każda kobieta ma prawo w szczególności do dostępu do godnej i zgodnej ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej opieki zdrowotnej, wolności wyboru miejsca uzyskania pomocy medycznej, poszanowania integralności psychicznej i fizycznej, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz prawo do bycia wolną od wszelkich form przemocy i dyskryminacji.

Godność człowieka powinna być fundamentem wykładni wszystkich praw kobiet, jak również wszystkich przepisów, które urzeczywistniają prawa i wolności kobiet w systemie opieki zdrowotnej. Systemowe i zintegrowane podejście do rozwiązań opieki zdrowotnej nad każdą kobietą w zakresie prokreacji i opieki okołoporodowej należy do szczególnych zadań władzy publicznej i musi stanowić kluczowy element budowania krajowych strategii polityki zdrowotnej w zakresie jakości i bezpieczeństwa opieki nad kobietami i ich dziećmi. Poprawa dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej odpowiadających jak najlepszym wskazaniom aktualnej wiedzy medycznej zależy przede wszystkim od funduszy przeznaczanych na ten cel przez władze publiczne. Natomiast efektywne wdrożenie norm zapewniających ochronę dóbr osobistych kobiet jako pacjentek zależy głównie od świadomości prawnej i postaw lekarzy, położnych, pielęgniarek oraz innych adresatów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, standardów organizacyjnych opieki okołoporodowej oraz innych aktów prawnych regulujących kwestię opieki prokreacyjnej i okołoporodowej.

W przedłożonym opracowaniu podjęto się próby rekonstrukcji praw kobiety jako pacjentki zwracającej się o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej lub korzystającej ze świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez podmioty lecznicze oraz osoby wykonujące zawody medyczne w zakresie opieki prokreacyjnej, ciąży, porodu i połogu. Ustawodawca powinien każdej kobiecie zapewniać i chronić prawa i wolności człowieka oraz udzielać ochrony przed niepożądaną ingerencją osób trzecich. Ponadto świadomość prawna w zakresie ochrony praw kobiet w okresie prokreacji i opieki okołoporodowej wymaga nie tylko dokładnej znajomości przepisów, lecz także umiejętności stosowania ich w każdej sytuacji medycznej, a zatem także w sytuacjach wątpliwych, które w obszarze położnictwa i ginekologii mają miejsce.

Autorzy zdają sobie sprawę, że przedłożona książka jest próbą uporządkowania jedynie kluczowych kwestii związanych z prawami kobiet w zakresie prokreacji i opieki okołoporodowej, a z uwagi na ograniczone ramy książki temat nie został wyczerpany. Mamy jednak nadzieje, że wyjaśnienia nawet dyskusyjne mogą przyczynić się do dyskusji nad optymalnym dla kobiet systemem opieki zdrowotnej w Polsce, a w konsekwencji – do ujednolicenia w praktyce. Z wdzięcznością przyjmiemy wszelkie uwagi krytyczne, które pomogą udoskonalić opracowanie w kolejnym wydaniu. Autorzy mają także nadzieję na podjęcie działań legislacyjnych w celu uregulowania praw kobiet w zakresie opieki prokreacyjnej i okołoporodowej w jednym akcie prawnym.

Na zakończenie pragnę podziękować Prezesce Fundacji Rodzić po Ludzku Pani Joannie Pietrusiewicz za wyjątkowe rozmowy, które przyczyniły się do zainspirowania powstania niniejszej publikacji.

W imieniu autorów

dr hab. Dorota Karkowska, prof. UJ