Mojak Jan, Obrót wierzytelnościami
Obrót wierzytelnościami
Wprowadzenie
Efektywna transformacja gospodarki nakazowo-rozdzielczej w gospodarkę rynkową uwarunkowana jest m.in. odbudowaniem instytucji prawnych obsługujących obrót towarowo-pieniężny. Wśród wielu mechanizmów umożliwiających szybki, bezpieczny i efektywny obrót majątkowy w gospodarce na szczególną uwagę zasługują instytucje obrotu wierzytelnościami.
Pojęcie „obrót” nie jest kategorią prawną, jest natomiast powszechnie używane w języku ekonomicznym i prawniczym. W niniejszym opracowaniu określenie „obrót wierzytelnościami” występuje w bardzo szerokim znaczeniu, obejmuje bowiem ono – zgodnie z założeniem autora – środki prawne powodujące:
umowne przejście wierzytelności na osobę trzecią (przeniesienie wierzytelności);
przejście wierzytelności na określoną osobę ipso iure albo na podstawie czynności prawnych innych niż umowy;
obciążenie wierzytelności.
Poza zakresem rozważań natomiast pozostaje problematyka przejścia wierzytelności mortis causa, regulowana przez prawo spadkowe.
Opracowanie składa się z siedmiu rozdziałów. Dwa pierwsze zostały poświęcone omówieniu pojęcia wierzytelności i roszczeń oraz analizie różnorodnych postaci ograniczeń obrotu wierzytelnościami. Rozdział trzeci dotyczy przelewu wierzytelności (cesji), w rozdziale czwartym zaś zawarta jest krótka prezentacja szczególnych rodzajów cesji występujących w polskim prawie cywilnym i handlowym, w tym również faktoringu i forfaitingu. Rozdział piąty dotyczy przenoszenia wierzytelności wynikających z papierów wartościowych (weksli, czeków, obligacji, listów zastawnych, bonów skarbowych). Rozdział szósty zawiera analizę obrotu wierzytelnościami w związku z ustanowieniem na nich prawa zastawu. Rozdział siódmy zaś poświęcony jest omówieniu skutków niewypłacalności dłużnika zbywanej wierzytelności.
Podstawowym zamierzeniem autora jest przedstawienie w możliwie prosty, usystematyzowany sposób instytucji prawnych obsługujących obrót wierzytelnościami. Bardziej szczegółowa analiza tych instytucji wymagałaby przygotowania dzieła znacznie obszerniejszego.
W pracy zrezygnowano w zasadzie z rozważań prawnoporównawczych. Każdy rozdział został opatrzony wykazem polskiej literatury prawniczej, a niekiedy też ekonomicznej, co umożliwi Czytelnikowi pogłębienie wiedzy na interesujący go temat.
Uwzględniono stan prawny, podstawową literaturę oraz niezbędne orzecznictwo na dzień 3 maja 2021 r.
Lublin-Warszawa, marzec 2021 r.
RozdziałIZbywalność wierzytelności i roszczeń
1.Wierzytelność i roszczenia w strukturze zobowiązaniowego stosunku prawnego
1.1.Definiowanie wierzytelności
Przepisy Kodeksu cywilnego nie formułują definicji wierzytelności; identyfikacja tego pojęcia jest zadaniem doktryny. W literaturze przyjmuje się powszechnie, że wierzytelność jest prawem podmiotowym. Według R. Longchampsa de Beriera wierzytelność jest prawem wierzyciela do zaspokojenia oznaczonego interesu przez odpowiednie zachowanie się dłużnika. Podobne ujęcie przedstawił F. Zoll. Obaj autorzy większą uwagę przykładali do obowiązków obciążających dłużnika, uprawnienia wierzyciela natomiast traktowali jako korelat tych obowiązków.
Jednocześnie F. Zoll, podobnie jak niektórzy przedstawiciele niemieckiej doktryny prawa obligacyjnego, chciał przyznać wierzycielowi – obok prawa względnego – także prawo bezwzględne przeciw dłużnikowi, będące sui generis prawem własności wierzytelności, skutecznym erga omnes. Nietrafność tego typu konstrukcji uzasadnił A. Ohanowicz. W szczególności należy podzielić twierdzenie tego autora, że za „urzeczowieniem” wierzytelności nie przemawia okoliczność, iż...
Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX