Jędrzejczak Maria (red.), Ochrona danych osobowych w prawie publicznym

Prezentowana książka jest zbiorem opracowań poświęconych ochronie danych osobowych w prawie publicznym. Tematyka ochrony danych osobowych od momentu wejścia w życie ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO), czyli od 25.05.2018 r., była podejmowana w różnych pracach, także monograficznych. Dotychczasowe publikacje w znacznej mierze jednak koncentrowały się na omówieniu możliwego zakresu zastosowania przepisów RODO, które niedawno weszły w życie albo dopiero miały wejść w życie w późniejszym terminie. Ponad dwuletnia praktyka stosowania tych przepisów pozwoliła na przyjęcie innej perspektywy omawianego zagadnienia. Zaprezentowane w monografii opracowania uwzględniają nie tylko najnowsze orzecznictwo w zakresie ochrony danych osobowych wskazujące na konkretne problemy praktyczne związane ze stosowaniem przepisów RODO, ale także niedawno przyjęte albo dopiero mające wejść w życie regulacje krajowe. Dodatkowo w opracowaniach, w szczególności tych znajdujących się w pierwszej części publikacji, uwzględniono zmiany w prawie wynikające z ogłoszonej w marcu 2020 r. pandemii koronawirusa, która również wpłynęła na zagadnienie ochrony danych osobowych, wymuszając przyjęcie w szerszym zakresie zdalnego trybu działania wielu podmiotów sektora publicznego.

Książka stanowi rezultat konferencji o tym samym tytule, która odbyła się 7.10.2020 r. Organizatorem konferencji był Zakład Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz działające przy nim Koło Naukowe Administratywistów „Ad rem”.

Publikacja zawiera zbiór opracowań przedstawicieli nauki, praktyków pracujących w kancelariach prawnych oraz inspektora ochrony danych. Wśród jej autorów znaleźli się przedstawiciele nie tylko wydziałów prawa czołowych polskich ośrodków naukowych, lecz także Instytutu Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wydziału Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej. Różnorodność ta jest uzasadniona wieloaspektowością zagadnienia ochrony danych osobowych w prawie publicznym. Pracę podzielono na trzy części.

Pierwsza część zawiera zagadnienia poświęcone tematyce ochrony danych osobowych w stanie zagrożenia epidemiologicznego, w tym także danych, które w związku z zaistniałą sytuacją są coraz częściej i w coraz szerszym zakresie przetwarzane zdalnie. Tę część monografii otwierają rozważania dotyczące ochrony prywatności jednostek w stanie pandemii. Autorka dokonała analizy w ujęciu międzynarodowym, wysuwając pierwsze wnioski w tym zakresie (M. Krystyniecka-Konopczak, Prywatność w czasach zarazy – pierwsze wnioski z ochrony danych osobowych w sferze publicznej w ujęciu międzynarodowym). Kolejne opracowanie jest poświęcone zagadnieniu inwigilacji obywateli w obliczu zagrożenia ładu państwowego. Wykazano, że użyta technologia mająca na celu przeciwdziałanie pandemii, w tym także aplikacje mobilne, częstokroć posiadają charakter narzędzi inwigilujących, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla ochrony prywatności i danych osobowych jednostek (K. Konopka, Inwigilacja obywateli w obliczu zagrożenia ładu państwowego w kontekście RODO). Kwestia zdalnego przetwarzania danych została poruszona również w kolejnym artykule, który dotyczy ochrony danych w ramach e-administracji. W tekście omówiono m.in. zagadnienie obowiązków organów e-administracji oraz pracę zdalną pracowników organów administracji publicznej w kontekście ochrony danych osobowych (J. Mielczarek-Mikołajów, Ochrona danych osobowych z perspektywy rozwoju e-administracji). Ostatnie opracowanie w tej części monografii dotyczy zautomatyzowanego podejmowania decyzji, w którym dochodzi do przetwarzania danych bez udziału czynnika ludzkiego. Omówiono przykłady regulacji, które wprowadziły tę instytucję do polskiego porządku prawnego. Wskazano, że nieprecyzyjność przepisów prawnych w tym zakresie może doprowadzić do ograniczenia stosowania RODO, a tym samym obniżyć poziom ochrony danych osobowych jednostek (M. Jędrzejczak, Automatyzacja wydawania rozstrzygnięć administracyjnych – nieprecyzyjność przepisów jako zagrożenie dla ochrony danych osobowych).

W drugiej części publikacji omówiono stosowanie przepisów RODO w wybranych obszarach materialnego prawa administracyjnego. Na wstępie zostały zaprezentowane rozważania na temat ochrony danych osobowych i zasady jawności zamówień publicznych. Autor wskazał m.in., w jaki sposób wyważać zasadę jawności i ochrony tajemnic prawnie chronionych w tym zakresie (K. Różowicz, Przestrzeń pogranicza jawności zamówień publicznych oraz ochrony danych osobowych – wybrane zagadnienia prawne). W dalszej kolejności znalazło się opracowanie przedstawiające tematykę ochrony danych osobowych w podmiotach leczniczych. Wskazano podstawy prawne takiej ochrony oraz omówiono jej praktyczne aspekty, w tym sposób umieszczania klauzul informacyjnych o przetwarzaniu danych czy sposób przechowywania dokumentacji medycznej (P. Lipowski, Ochrona danych osobowych w podmiotach leczniczych – wybrane zagadnienia prawne w perspektywie praktycznej). W następnym opracowaniu poruszono tematykę ochrony danych osobowych w jednostkach podległych Ministrowi Obrony Narodowej. Autorka przedstawiła podstawy prawne takiej ochrony, a także podstawy cyberbezpieczeństwa oraz specyfikę podmiotów obrony narodowej jako administratorów danych (K. Chrostowska-Malak, Ochrona danych osobowych w dziale obrony narodowej – zagadnienia węzłowe). W ostatnim artykule w tej części publikacji poruszono kwestie związane z przetwarzaniem danych biometrycznych dzieci przez szkołę. Podkreślono, że dane biometryczne są danymi szczególnej kategorii, a dzieci są podmiotami objętymi szczególną ochroną na gruncie RODO. W tym kontekście opisano przypadek stwierdzenia naruszenia ochrony danych osobowych dzieci (K. Łachowska, Przetwarzanie danych biometrycznych dziecka przez szkołę).

W ostatniej, trzeciej części monografii zaprezentowano zagadnienia związane z działalnością wybranych podmiotów publicznych oraz sankcjonowaniem za nieuprawnione przetwarzanie danych. W pierwszym z opracowań dokonano analizy pozycji prawnej funkcjonariuszy publicznych, których dane osobowe – ze względu na zadania, jakie wykonują – doznają ograniczenia w zakresie przetwarzania. Autor przedstawił przykłady ograniczeń ochrony danych osobowych względem funkcjonariusza publicznego (M. Mączyński, Pozycja prawna funkcjonariusza publicznego w świetle przepisów RODO). Następne opracowanie, stanowiące kontynuację rozważań zawartych w poprzednim tekście, dotyczy zagadnienia utrwalania i rozpowszechniania wizerunku funkcjonariusza Policji. Autorzy omówili znaczenie sformułowań „utrwalanie” i „rozpowszechnianie” oraz problematykę utrwalania wizerunku policjantów, w której dochodzi do kolizji prawa do prywatności z prawem do informacji, dokonując analizy konkretnych przypadków w tym zakresie (K. Rainko, A. Sikora, Utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku funkcjonariusza Policji w świetle przepisów o ochronie danych osobowych). Książkę zamykają rozważania na temat modelu karania za przetwarzanie danych osobowych niezgodnie z przepisami. Autorka opisała postępowanie zmierzające do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej oraz zasady wymiaru administracyjnej kary pieniężnej na gruncie RODO, w tym także zakaz podwójnej karalności (L. Staniszewska, Model karania za przetwarzanie danych osobowych niezgodnie z przepisami).

Zaprezentowane w monografii zagadnienia w oczywisty sposób nie wyczerpują wszystkich aspektów tematyki ochrony danych osobowych na gruncie prawa publicznego. Należy jednak mieć nadzieję, że mogą stać się przyczynkiem do podjęcia dalszych, pogłębionych rozważań w tym zakresie.

Maria Jędrzejczak