Burdziak Konrad, Osoba niepoczytalna a prawnokarna norma sankcjonowana. Rozważania na tle polskiego Kodeksu karnego

Monografie
Opublikowano: Scholar 2021
Rodzaj:  monografia
Autor monografii:

Osoba niepoczytalna a prawnokarna norma sankcjonowana. Rozważania na tle polskiego Kodeksu karnego

Autor fragmentu:

2.Zdolność (możność) osoby niepoczytalnej do przekroczenia prawnokarnej normy sankcjonowanej

Struktura rozdziału

W podrozdziale 2.1 omówiono poglądy Ziembińskiego i Pohla jako autorów bezpośrednio poruszających problematykę prawnokarnej normy sankcjonowanej i możliwości/braku możliwości przekroczenia takiej normy zachowaniem niedowolnym. Prezentacja tych poglądów stanowi – w przekonaniu autora – dobry wstęp do dalszych rozważań nad interesującym nas zagadnieniem.

Podrozdział 2.2 poświęcony został odpowiedzi na pytanie, czy rację ma Ziembiński, że jedynym albo głównym celem normy (w interesującym nas zakresie, tzn. dotyczącym prawnokarnej normy sankcjonowanej) jest motywacyjne oddziaływanie na człowieka. Jeżeli bowiem tak jest, to jej skierowanie do osób niepoczytalnych byłoby jednoznacznie nieuzasadnione (a wymóg dowolności/niedowolności należałoby sytuować w zakresie elementu syntaktycznego normy sankcjonowanej określanego mianem Adresata). Ustalenia w tym zakresie oparto na pogłębionej analizie m.in. art. 30 i 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Podrozdział 2.3 poświęcono koncepcji polityki prawa Petrażyckiego, która okazuje się niezwykle interesującym wsparciem teoretyczno-prawnym i filozoficzno-prawnym z perspektywy interesującej nas problematyki, w szczególności zaś – z perspektywy celu prawnokarnej normy sankcjonowanej.

Podrozdział 2.4 stanowi przeniesienie ustaleń poczynionych we wcześniejszych podrozdziałach bezpośrednio na grunt problematyki osoby niepoczytalnej. Ustalone w nim zostało ostateczne stanowisko autora w kwestii możliwości/braku możliwości przekroczenia przez osobę niepoczytalną prawnokarnej normy sankcjonowanej. W podrozdziale tym podniesiono także, że rozwiązania konstytucyjne wymuszają na nas weryfikację, czy zastosowany środek (w naszym wypadku regulacje prawnokarne) nie jest zbyt daleko idący i czy nie byłoby wystarczające zastosowanie środka łagodniejszego. W tym zakresie postawiono pytanie, czy nie byłyby wystarczające, w kontekście czynów zabronionych popełnianych przez osoby niepoczytalne, rozwiązania zawarte w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, która w żadnym wypadku nie ma prawnokarnego charakteru (stanowiło to przyczynek do rozważań z podrozdziału 3.8 i rozdziału 4).

W podrozdziale 2.5 zauważono natomiast, że polskiemu ustawodawcy zdarza się odrzucać podstawowe reguły dobrej legislacji, także (a być może – przede wszystkim) w kontekście interesującej nas problematyki, tzn. sposobu i skuteczności oddziaływania prawnokarnych norm sankcjonowanych oraz – związanego z tą problematyką – ustalenia o zasadności/braku zasadności konstruowania prawnokarnych norm sankcjonowanych w stosunku do osób, na które oddziaływanie tych norm jest niemożliwe bądź bardzo mało prawdopodobne.

Autor fragmentu:

3.Niepoczytalność w rozumieniu art. 31 § 1 k.k.

Struktura rozdziału

W rozdziale 3 autor postanowił odpowiedzieć na pytanie, kto w rzeczywistości zwolniony jest z odpowiedzialności karnej/kto rzeczywiście nie może przekroczyć prawnokarnej normy sankcjonowanej w związku z art. 31 § 1 k.k. oraz jakie środki mogą i powinny być stosowane w stosunku do osób, o których mowa w rzeczonym przepisie. Ustalenie tych okoliczności w poprzednim rozdziale nie było możliwe z uwagi na fakt, że dla określenia w sposób adekwatny tego: 1) w jaki sposób rozumieć należy niemożność rozpoznania znaczenia czynu/pokierowania postępowaniem, o których mowa w art. 31 § 1 k.k.; 2) w którym momencie sprawca ma nie mieć możności rozpoznania znaczenia czynu/pokierowania postępowaniem, by można było go uznać za osobą niepoczytalną w rozumieniu art. 31 § 1 k.k.; 3) w jaki sposób rozumieć należy sformułowanie „nie popełnia przestępstwa”, o którym mowa w art. 31 § 1 k.k.; 4) jakie środki mogą i powinny być stosowane w stosunku do osób niepoczytalnych, niezbędne było uprzednie ustalenie, czy osoba, która w czasie czynu nie mogła rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem z uwagi na chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub inne zakłócenie czynności psychicznych, jest zdolna do przekroczenia prawnokarnej normy sankcjonowanej, czy też nie, oraz innych kwestii wobec tego ustalenia obocznych.

W podrozdziale 3.1 wskazano cel rozdziału i ów cel uzasadniono.

W podrozdziale 3.2 ustalono, w którym momencie sprawca ma nie mieć możności rozpoznania znaczenia czynu/pokierowania postępowaniem, by mógł zostać uznany za osobę niepoczytalną.

W podrozdziale 3.3 rozstrzygnięto, czym jest niemożność rozpoznania znaczenia czynu/pokierowania postępowaniem.

W podrozdziałach 3.4 i 3.5 ustalono, jaka zależność zachodzi pomiędzy art. 31 § 1 k.k. a art. 9 § 2 k.k. i art. 28–30 k.k. Było to uzasadnione tym, że kwestia ta pozostaje w ścisłym związku z określeniem, czym jest niemożność rozpoznania znaczenia czynu/pokierowania postępowaniem, o której mowa w art. 31 § 1 k.k.

W podrozdziale 3.6 podsumowano ustalenia w zakresie „definicji” osoby niepoczytalnej w rozumieniu art. 31 § 1 k.k.

W podrozdziale 3.7 ustalono, co oznacza sformułowanie „nie popełnia przestępstwa”, na podstawie rozstrzygnięć dotyczących m.in. kwestii możności/braku możności przekroczenia przez osobę niepoczytalną prawnokarnej normy sankcjonowanej.

W podrozdziale 3.8 wyjaśniono, czy nie byłyby wystarczające w kontekście czynów zabronionych popełnianych przez osoby niepoczytalne rozwiązania zawarte w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego, która w żadnym wypadku nie ma prawnokarnego charakteru.

Autor fragmentu:

4.Niepoczytalność – badanie empiryczne

Struktura rozdziału

W podrozdziale 4.1 wskazano, jakie ustalenia poczynione zostaną w ramach badania empirycznego.

W podrozdziale 4.2 ustalono, w jaki sposób sądy powinny postępować w sprawach, w których orzekane są środki zabezpieczające wobec osób niepoczytalnych.

W podrozdziale 4.3 wskazano sposób doboru próby badawczej.

W podrozdziale 4.4 zaprezentowano wyniki badania i ich omówienie.

Autor fragmentu:

1.Założenia i rozważania wstępne

1.1.Cel pracy

Głównym celem niniejszej pracy jest dokonanie możliwie kompleksowej analizy problematyki zdolności osoby niepoczytalnej (w rozumieniu art. 31 § 1 k.k. ) do przekroczenia prawnokarnej normy sankcjonowanej, w szczególności zaś – udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy osoba niepoczytalna zdolna jest do przekroczenia prawnokarnej normy sankcjonowanej. Głównym założeniem książki (które zweryfikowane zostanie w dalszej jej części) jest przy tym teza o braku zdolności (czy też możności) przekroczenia takiej normy przez osobę, która z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem. Tezie tej towarzyszy jednocześnie teza o motywacyjnym oddziaływaniu prawnokarnej normy sankcjonowanej jako głównej funkcji i celu tej normy . Stanowiła ona w zasadzie punkt wyjścia dla wysunięcia głównej tezy pracy.

Tabela 1. Cel i główne tezy pracy

A

Cel pracy

1

Udzielenie odpowiedzi...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX