Świeczkowski Jarosław, Uproszczona egzekucja z nieruchomości

Wydane w postępowaniu rozpoznawczym orzeczenie zobowiązujące stronę do określonego w jego treści świadczenia zmierza do urzeczywistnienia norm materialnoprawnych. Nie w każdym jednak wypadku strona chce dobrowolnie zastosować się do rozstrzygnięcia sądowego. Wówczas uruchamiany jest zespół środków określonych w przepisach postępowania cywilnego, zwanych egzekucją. Egzekucja polega na zastosowaniu przez powołane do tego organy środków przymusu przewidzianych przez ustawę procesową, celem spełnienia świadczeń przysługujących wierzycielowi od dłużnika, a ustalonych w tytule egzekucyjnym. Egzekucja świadczeń pieniężnych może być prowadzona różnymi sposobami, w zależności od rodzaju mienia, do którego została skierowana.

Dokonując w 2004 r. nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego , ustawodawca wprowadził możliwość przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości w trybie uproszczonym. Przyświecały mu przy tym cele usprawnienia i przyspieszenia postępowania egzekucyjnego, w trakcie którego egzekucja kierowana jest do nieruchomości dłużnika. Zdezaktualizowały się już bowiem w znacznej mierze założenia, jakimi kierował się prawodawca w toku prac nad przepisami kodeksu postępowania cywilnego z 1932 r., mianowicie żeby postępowanie to było nader skomplikowane i celowo (przede wszystkim ze względów agrarno-politycznych) długotrwałe, tak aby umożliwić dłużnikowi wywiązanie się z ciążących na nim zobowiązań i tym samym uchronić go od sprzedaży nieruchomości. Dlatego też w egzekucji z nieruchomości ustawodawca przewidział szereg stadiów, z których nie wszystkie występują w egzekucji prowadzonej innymi sposobami . Wprowadzone wówczas rozwiązania z niewielkimi zmianami obowiązują do dnia dzisiejszego. Aktualnie jednak obrót nieruchomościami stał się niemal wolny od jakichkolwiek ograniczeń. Obok zmian politycznych i społeczno-gospodarczych w kraju, przyczyniło się też do tego bez wątpienia przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i dalsze zniesienie ograniczeń dotyczących zbywania i nabywania nieruchomości. Konieczność wprowadzenia zmian została też wreszcie dostrzeżona przez prawodawcę, czego efektem jest wprowadzenie nowego sposobu egzekucji sądowej – uproszczonej egzekucji z nieruchomości. Podobnie jednak jak większość stosunkowo nowych rozwiązań, tak i te dotyczące uproszczonej egzekucji z nieruchomości wywołują szereg rozbieżności interpretacyjnych.

Pożądane więc wydaje się przybliżenie wprowadzonych regulacji tego sposobu egzekucji oraz przedstawienie mogących pojawić się w praktyce trudności przy ich stosowaniu i wykładni przepisów prawnych odnoszących się do tej materii. Do niezbędnego minimum ograniczone zostanie omówienie przepisów dotyczących egzekucji z nieruchomości prowadzonej na zasadach ogólnych, mimo że z woli ustawodawcy należy je odpowiednio stosować do egzekucji uproszczonej. Zagadnienia te były bowiem już wielokrotnie przedmiotem zainteresowania przedstawicieli doktryny, czemu dano wyraz w szeregu publikacji , i niewątpliwie jeszcze nieraz poświęconych im będzie wiele rozważań. Dlatego też, biorąc pod uwagę ograniczony zakres tematyczny niniejszego opracowania, wobec niemożności kompleksowego przedstawienia wspomnianej materii wydaje się pożądane zrezygnowanie z jej szczegółowego przedstawiania.

Zaznaczyć przy tym należy, że przyszłe poglądy judykatury i doktryny dotyczące kontrowersyjnych zagadnień pozwolą bez wątpienia na przygotowanie znacznie obszerniejszych monografii omawianej tematyki. Obecnie wszakże za celowe i potrzebne z punktu widzenia praktyki uznać trzeba chociażby ogólne przybliżenie wybranych zagadnień związanych z uproszczoną egzekucją z nieruchomości, z przekonaniem, że choć w niewielkim zakresie ułatwi to praktyczne zastosowanie nowych unormowań.