Podmioty zbiorowe (spółka cywilna i jawna).

Przepis art. 24 ust. 1 ustawy - Prawo zamówień publicznych określa katalog okoliczności, których zaistnienie skutkuje obligatoryjnym wykluczeniem wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Tak więc w wypadku zaistnienia którejkolwiek z okoliczności określonej w tym przepisie zamawiający ma obowiązek wykluczenia wykonawcy z postępowania o zamówienie publiczne.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się podmioty zbiorowe, wobec których sąd orzekł zakaz ubiegania się o zamówienie, na podstawie przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

Z treści ww. przepisu jednoznacznie wynika, iż na jego podstawie mogą być wykluczone w postępowania o zamówienie publiczne wyłącznie podmioty zbiorowe. Tym samym, obowiązek przedkładania dokumentów potwierdzających spełnienie warunku art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy dotyczyć może tylko i wyłącznie tych wykonawców, którzy są "podmiotami zbiorowymi" w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, a nie wszystkich wykonawców ubiegających o zamówienie publiczne. Powyższe wynika z brzmienia art. 25 prawa zamówień publicznych, zgodnie z którym zamawiający może żądać wyłącznie dokumentów niezbędnych dla przeprowadzenia postępowania o zamówienie publiczne.

Podstawą ustalenia, czy dany wykonawca jest "podmiotem zbiorowym", a więc podmiotem którego dotyczy przepis art. 24 ust. 1 pkt 9 prawa zamówień publicznych, są przepisy ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz. U. z 2002 r. Nr 197, poz. 1661 z późn. zm.). Zgodnie z art. 2 ww. ustawy podmiotem zbiorowym jest:

a) Przepis art. 2 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary wymieniając zamknięty katalog podmiotów, które definiuje jako "podmioty zbiorowe" nie obejmuje swym zakresem osób fizycznych. Tym samym, nie będzie ich dotyczył art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy - Prawa zamówień publicznych.

b) W opinii Urzędu Zamówień Publicznych zakres definicji "podmiotu zbiorowego" nie obejmuje też spółek prawa cywilnego. Spółki cywilnej nie można zaliczyć do jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Spółka cywilna nie tworzy odrębnych struktur organizacyjnych, jest jedynie stosunkiem zobowiązaniowym jej wspólników. Spółka cywilna jako taka nie posiada zdolności prawnej, w związku z czym nie może zostać uznana za jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Spółka cywilna nie jest taką jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jak np. spółka jawna, w stosunku do której element wyodrębnienia organizacyjnego jest oczywisty, gdyż wynika z przepisów (art. 8 § 1 k.s.h.). W konsekwencji nie można uznać spółki cywilnej za "podmiot zbiorowy" w świetle art. 2 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Powyższe potwierdził również Zespół Arbitrów w wyroku z dnia 7 października 2004 r. (Sygn. Akt UZP/ZO/0-1612/04), który stwierdził, iż: "Zakres pojęciowy definicji podmiotu zbiorowego nie obejmuje spółek cywilnych, które nie stanowią jednostek organizacyjnych w rozumieniu art. 2 ustawy. Są natomiast stosunkiem prawno - zobowiązaniowym (działającym na podstawie kodeksu cywilnego), którego istotą jest dążenie do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego" (art. 860 k.c.). Według Zespołu Arbitrów stanowisko to znajduje potwierdzenie w systematyce ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary: "spółka cywilna jako niemająca zdolności sądowej w sprawach prawno - karnych nie może w odróżnieniu od jej wspólników, podlegać takiej odpowiedzialności, w tym nie może zostać ukarana pieniężnie (art. 7 i 13 ustawy), czy przepadkiem mienia (art. 8 ustawy), gdyż karze mogą podlegać wyłącznie jej wspólnicy."

Stronami umowy spółki cywilnej, a więc wspólnikami mogą być różne podmioty prawa cywilnego np. osoby fizyczne, osoby prawne oraz handlowe spółki osobowe. W wypadku kiedy wspólnikami spółki cywilnej są wyłącznie osoby fizyczne, wówczas przedsiębiorcy ci nie mają obowiązku składania dokumentu z Krajowego Rejestru Karnego potwierdzającego, iż nie podlegają wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy. Nie są bowiem uznawani w świetle ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary za "podmioty zbiorowe".

Inaczej jest w sytuacji, kiedy wspólnikami spółki cywilnej są przedsiębiorcy niebędący osobami fizycznymi. Wynika to z faktu, iż ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary zalicza te podmioty do zakresu definicji "podmiotów zbiorowych", a tym samym traktuje je za "podmioty zbiorowe". Konsekwencją tej kwalifikacji jest obowiązek przedkładania przez tych przedsiębiorców informacji z Krajowego Rejestru Karnego, iż wobec nich sąd nie orzekł zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż brak jest uzasadnienia prawnego do żądania przez zamawiającego od osób fizycznych oraz spółek prawa cywilnego, których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego na potwierdzenie warunku określonego w art. 24 ust. 1 pkt 9 prawa zamówień publicznych. Natomiast taki dokument na żądanie zamawiającego obowiązani są przedstawić wspólnicy spółki cywilnej niebędący osobami fizycznymi, bowiem zgodnie z przepisami ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary uznawani są za "podmioty zbiorowe".

c) Do grupy "podmiotów zbiorowych" w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary zalicza się natomiast osobowe spółki handlowe (w tym spółki jawne). Są to podmioty, które co prawda nie zostały obdarzone osobowością prawną, ale na mocy przepisów tworzą określoną organizację, która umożliwia im funkcjonowanie w obrocie jako samodzielny podmiot praw i obowiązków. Element wyodrębnienia organizacyjnego w stosunku do tych podmiotów wynika wprost z art. 8 § 1 KSH1, który przyznaje spółkom prawa handlowego zdolność prawną tzn. możliwość we własnym imieniu nabywania praw i zaciągania zobowiązań, a co się z tym wiąże odrębność organizacyjną i majątkową spółki od jej wspólników.

Spółki osobowe prawa handlowego (w tym spółki jawne) odpowiadają także innym przesłankom jakie ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary przewiduje dla kwalifikacji jako "podmiotu zbiorowego. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 2 ustawy - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 r. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.) spółki prawa handlowego niemające osobowości prawnej obok osób fizycznych i osób prawnych są przedsiębiorcami, jeżeli zawodowo, we własnym imieniu podejmują i wykonują działalność gospodarczą.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż zakres definicji "podmiotu zbiorowego" określony w art. 2 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary obejmuje osobowe spółki handlowe, w tym spółki jawne. Tym samym, spółka jawna zobowiązana jest do przedłożenia aktualnej informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie określonym w art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy, o ile zamawiający przewidział taki wymóg w SIWZ (ogłoszeniu lub zaproszeniu do składania ofert).