Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającej wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Badanie dopuszczalności apelacji przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne - bieg terminu do opłacenia apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i zawierającej wniosek o zwolnienie od opłaty sądowej

Uchylenie poprzednio obowiązującego art. 130² § 3 k.p.c., który obligował sąd do odrzucenia bez wezwania o uiszczenie opłaty m.in. apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, podlegającej opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, oznacza, że w obecnym stanie prawnym przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji także w przypadku, gdy nienależycie opłacona apelacja została wniesiona przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3–4, poz. 38, LEX nr 578243). Stan prawny w tym zakresie nie uległ zmianie z dniem 7 listopada 2019 r. Znamienne, że w ustawie z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469) zabrakło projektowanej regulacji art. 130^2a § 1 i 3 k.p.c., według której nieopłacony należycie środek zaskarżenia pochodzący od adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego, podlegać miał odrzuceniu bez wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jeżeli podlegał opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, a w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia można byłoby uiścić brakującą opłatę albo brakującą część opłaty, uiszczając jednocześnie opłatę dodatkową równą opłacie należnej od odrzuconego środka zaskarżenia, i wówczas środek zaskarżenia wywołałby skutek od daty pierwotnego wniesienia (por. druk sejm. nr 3137, VIII kadencja).

Powyższe nie oznacza jednak, że wezwanie do uiszczenia brakującej opłaty nastąpi w każdym wypadku, gdy apelacja wniesiona przez profesjonalnego pełnomocnika nie została należycie opłacona. W przypadku gdy w apelacji takiej zawarty został wniosek o zwolnienie od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji, który został następnie prawomocnie oddalony (choćby częściowo; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, OSNC-ZD 2013, nr 3, poz. 47, LEX nr 1133795; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 r., III CZP 56/12, OSNC 2013, nr 6, poz. 70, LEX nr 1230029), bieg terminu do uiszczenia należnej opłaty rozpoczyna bieg z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia odmawiającego zwolnienia, bez wezwania do uiszczenia brakującej opłaty (por. postanowienie SN z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CZ 36/12, niepubl., LEX nr 1170213; uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2017 r., III CZP 82/16, OSNC 2017, nr 7-8, poz. 75, LEX nr 2242266). Podobnie będzie w przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie złożony w terminie wyznaczonym do uiszczenia brakującej opłaty od apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika (nie nastąpi kolejne wezwanie). W art. 112 ust. 3 zd. pierwsze u.k.s.c. przewidziano bowiem, że w przypadku, gdy pismo podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, nie znajduje zastosowania art. 112 ust. 2 u.k.s.c., zgodnie z którym, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, zgłoszony przed upływem terminu do opłacenia pisma, został prawomocnie oddalony, przewodniczący wzywa stronę do opłacenia złożonego pisma, na podstawie art. 130 k.p.c. Natomiast stosownie do art. 112 ust. 3 zd. drugie u.k.s.c., w przypadku pisma wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych został złożony przed upływem terminu do opłacenia pisma, a następnie został oddalony, tygodniowy termin do opłacenia pisma biegnie od dnia doręczenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zostało wydane na posiedzeniu jawnym - od dnia jego ogłoszenia.

Pojęcie apelacji wniesionej przez adwokata, radcę prawego lub rzecznika patentowego w rozumieniu art. 112 ust. 3 u.k.s.c., należy rozumieć ściśle. Przepisów tych nie stosuje się w przypadku apelacji wniesionej osobiście przez stronę, która reprezentowana jest przez profesjonalnego pełnomocnika (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012 r., III CZP 92/11, OSNC 2012, nr 7–8, poz. 87, LEX nr 1212748).

Należy również podkreślić, że przepisy te nie regulują sytuacji, gdy wniosek o zwolnienie zostanie zwrócony. Postulat ścisłej wykładni przepisów ustanawiających niekorzystne skutki względem strony nakazuje jednak przyjęcie, że w takim wypadku art. 112 ust. 3 u.k.s.c. nie znajduje zastosowania i przewodniczący powinien wezwać do uiszczenia w wyznaczonym terminie brakującej opłaty od apelacji wniesionej przez profesjonalnego pełnomocnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 69/09, niepubl., LEX nr 276398; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2008 r., IV CZ 27/08, niepubl., LEX nr 646359; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 r., III CZP 133/13, OSNC 2015, nr 1, poz. 14, LEX nr 1444959; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2017 r., III CZ 41/17, OSNC 2018, nr 10, poz. 100,

LEX nr 2408297).

Zwolnienie w całości od obowiązku uiszczenia opłaty od apelacji z mocy postanowienia sądu sprawia, że względy fiskalne nie stoją już na przeszkodzie nadaniu apelacji dalszego biegu.