Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne

Badanie dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego przed sądem drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne

Nieopłacone zażalenie do Sądu Najwyższego sąd drugiej instancji obowiązany jest odrzucić na podstawie art. 370 w zw. z art. 398²¹ i art. 394¹ § 3 k.p.c. Poprzednio obowiązujący art. 130² § 3 k.p.c. przewidywał, że nieopłacone zażalenie wniesione przez adwokata lub radcę prawnego i podlegająca opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wartości przedmiotu zaskarżenia, podlegało odrzuceniu bez wezwania o uiszczenie brakującej opłaty. Uchylenie tego przepisu z dniem 1 lipca 2009 r. wywołało wątpliwości, jeśli chodzi o podstawę prawną obowiązku wezwania skarżącego, zastępowanego w postępowaniu kasacyjnym przez adwokata lub radcę prawnego, do uiszczenia opłaty należnej od skargi kasacyjnej, podlegającej opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wartości przedmiotu zaskarżenia. Wątpliwości te w równiej mierze dotyczyła zażalenia do Sądu Najwyższego. Ostatecznie w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3–4, poz. 38, LEX nr 578243, przyjęto, że w takim przypadku wezwanie do opłacenia skargi, w terminie tygodniowym, pod rygorem jej odrzucenia, następuje na podstawie art. 130 § 1 w zw. z art. 398⁶ § 2 k.p.c. Regułę tę odnosić należy także do zażalenia do Sądu Najwyższego, przy czym podstawę prawną wezwania do uiszczenia brakującej opłaty stanowić będzie art. 130 § 1 w zw. z art. 391 § 1, art. 398²¹ i art. 394¹ § 3 k.p.c.

Nie oznacza to jednak, że wezwanie nastąpi w każdym przypadku wniesienia nieopłaconego zażalenia. Zgodnie bowiem z art. 112 ust. 3 u.k.s.c., w przypadku gdy zażalenie do Sądu Najwyższego, wniesione przez adwokata lub radcę prawnego, podlega opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej w zażaleniu wartości przedmiotu zaskarżenia, a wniosek o zwolnienie od opłaty (zawarty w zażaleniu albo zgłoszony w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia brakującej opłaty) zostanie oddalony, choćby w części (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, LEX nr 1133795), tygodniowy termin do opłacenia zażalenia rozpoczyna bieg z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego wniosek, bez wezwania przez przewodniczącego do opłacenia zażalenia. Terminu tego nie może przerwać wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odmawiające zwolnienia od opłaty od zażalenia do Sądu Najwyższego, gdyż postanowienie takie jest niezaskarżalne w myśl art. 394¹ i art. 394² k.p.c. (por. postanowienie SN z dnia 29 listopada 2012 r., II CZ 131/12, niepubl.) Postanowienie takie może być kwestionowane jedynie na podstawie art. 380 w zw. z art. 398²¹ i art. 394¹ § 3 k.p.c. w zażaleniu na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające zażalenie do Sądu Najwyższego, o ile spełnione są warunki przewidziane w art. 394¹ § 2 k.p.c.

Jeśli zażalenie do Sądu Najwyższego, wniesione przez adwokata lub radcę prawnego i podlegające opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wartości przedmiotu zaskarżenia wskazanej w zażaleniu, nie jest opłacone i jednocześnie nie zawiera wniosku o zwolnienie od opłaty, przewodniczący w sądzie drugiej instancji obowiązany jest wezwać adwokata lub radcę prawnego do uiszczenia brakującej opłaty w wyznaczonym terminie, pod rygorem odrzucenia zażalenia (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3–4, poz. 38, LEX nr 578243). W takim przypadku, o czym już wspomniano, wniosek o zwolnienie może zostać zgłoszony w odpowiedzi na wezwanie przewodniczącego, w terminie określonym w wezwaniu. Wówczas art. 112 ust. 3 u.k.s.c. również znajduje zastosowanie.

Artykuł 112 ust. 3 u.k.s.c. nie znajduje natomiast zastosowania w przypadku, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty, zawarty w zażaleniu, zostanie zwrócony na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c. ze względu na braki formalne wniosku. Wówczas adwokat lub radca prawny wnoszący zażalenie powinien zostać wezwany przez przewodniczącego do uiszczenia brakującej opłaty, bowiem zwrot wniosku zawartego w zażaleniu oznacza, że powinno ono być traktowane jako nieopłacone i jednocześnie niezawierające wniosku o zwolnienie (por. postanowienie SN z dnia 20 lipca 2012 r., II CZ 61/12, LEX nr 1228786). Jednak kolejny wniosek, zgłoszony w odpowiedzi na wezwanie przewodniczącego, w terminie określonym w wezwaniu, nie przerwie biegu tego terminu, jeśli zostanie zwrócony na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c.

Czynności związane z badaniem dopuszczalności zażalenia wykonuje przewodniczący, za wyjątkiem odrzucenia zażalenia, co wymaga wydania postanowienia przez sąd.

Zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt 2 u.k.s.c. od zażalenia do Sądu Najwyższego pobiera się piątą część opłaty sądowej, takiej jak od pozwu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.