Stefański Ryszard A., Zaskarżanie postanowień sądu I instancji w przedmiocie środka zapobiegawczego

Zaskarżanie postanowień sądu I instancji w przedmiocie środka zapobiegawczego

Możliwość wnoszenia zażaleń na postanowienia w przedmiocie środka zapobiegawczego została przewidziana w art. 252 k.p.k. Substrat zaskarżenia został określony zwrotem "w przedmiocie środka zapobiegawczego", co oznacza, że zaskarżeniu podlega każda decyzja dotycząca takiego środka. Zaskarżeniu podlegają:

1) postanowienia dotyczące któregokolwiek ze środków zapobiegawczych, tj. tymczasowego aresztowania (art. 257–265 k.p.k.), poręczenia majątkowego (art. 266–270 k.p.k.), poręczenia społecznego (art. 271 k.p.k.), poręczenia osoby godnej zaufania (art. 272 k.p.k.), dozoru Policji (art. 275 k.p.k.), warunkowego dozoru Policji (art. 275 § 3 k.p.k.), nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a k.p.k.), zawieszenia w czynnościach (art. 276 k.p.k.) i zakazu opuszczania kraju (art. 277 k.p.k.);

2) tylko postanowienia, a nie inne czynności dotyczące środka zapobiegawczego; nie jest możliwe zaskarżenie bezczynności organu, np. w razie nierozpoznania w terminie wniosku o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego;

3) wszelkie rozstrzygnięcia odnoszące się do tego środka; ustawa nie wiąże zaskarżenia z określonym rodzajem rozstrzygnięcia co do środka zapobiegawczego, np. z jego zastosowaniem (R.A. Stefański, Zaskarżalność postanowień w przedmiocie środka zapobiegawczego (w:) A. Gaberle, S. Waltoś (red.), Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa Dody, Kraków 2000, s. 457–458).

Katalog postanowień podlegających zaskarżeniu jest więc szeroki; obejmuje wszelkiego rodzaju decyzje, które w jakikolwiek sposób dotykają środka zapobiegawczego, z ograniczeniem w przedmiocie zmiany lub uchylenia tego środka na wniosek oskarżonego (art. 254 k.p.k.). Wchodzą zatem w grę postanowienia o zastosowaniu, odmowie zastosowania, uchyleniu, zmianie oraz odmowie zmiany lub uchylenia środka zapobiegawczego, a także o przedłużeniu tymczasowego aresztowania (art. 263 k.p.k.) (por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 10 sierpnia 1992 r., II AKz 169/92, KZS 1992, nr 3–9, poz. 101) oraz o utrzymaniu tego środka (art. 344 k.p.k.). Zaskarżeniu podlega też umieszczenie tymczasowo aresztowanego w odpowiednim zakładzie leczniczym (art. 260 § 1 k.p.k.). Nie jest to bowiem tylko decyzja techniczno-administracyjna, a wkracza w sferę wolności tymczasowo aresztowanego i musi być uznana za decyzję w przedmiocie tymczasowego aresztowania. Zażalenie przysługuje też na postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonania postanowienia o uchyleniu tymczasowego aresztowania; jest to przecież postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego (por. postanowienie SA w Lublinie z dnia 5 czerwca 1992 r., II AKz 89/92, Wokanda 1993, nr 4, s. 32).

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje wówczas, gdy wydał je sąd I instancji.

Zażalenie zgodnie z art. 460 k.p.k. wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenie postanowienia. Wnosi się je na piśmie do sądu lub prokuratora, który wydał zaskarżone orzeczenie (art. 428 § 1 k.p.k.).

Na postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym zażalenie przysługuje do sądu okręgowego jako sądu II instancji.

Sąd równorzędny rozpoznaje zażalenie (tzw. instancja pozioma):

1) w składzie trzech sędziów na postanowienie sądu apelacyjnego o przedłużeniu tymczasowego aresztowania na okres powyżej 1 roku w postępowaniu przygotowawczym oraz 2 lat - w postępowaniu sądowym (art. 263 § 5 k.p.k.);

2) w równorzędnym składzie sądu odwoławczego na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydane na skutek zażalenia oraz na postanowienie wydane w toku postępowania odwoławczego o zastosowaniu środka zapobiegawczego (art. 426 § 2 k.p.k.);

3) w składzie trzech sędziów tego samego sądu na wydane w postępowaniu sądowym postanowienie w przedmiocie wniosku (art. 254 § 3 k.p.k.).

Zob. szerzej Sporządzanie i wnoszenie zażalenia.

Prezes sądu bada warunki formalne zażalenia. Jeśli nie są spełnione, odmawia przyjęcia zażalenia. Jeśli zażalenie odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie w celu jego rozpoznania.

Zob. Kontrola warunków formalnych zażalenia.