Kremens Karolina, Zatrzymanie rzeczy w sytuacjach niecierpiących zwłoki w postępowaniu przygotowawczym

Zatrzymanie rzeczy w sytuacjach niecierpiących zwłoki w postępowaniu przygotowawczym

Zatrzymanie rzeczy zgodnie z art. 217 § 1 k.p.k. dokonywane jest poprzez dobrowolne wydanie rzeczy albo jej przymusowe odebranie. Zatrzymaniu podlegają:

1) rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie,

2) rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia:

a) kar majątkowych,

b) środków karnych o charakterze majątkowym,

c) przepadku,

d) środków kompensacyjnych

e) roszczeń o naprawienie szkody

f) roszczeń o naprawienie szkody.

Ustawa nie wskazuje jaka przesłanka powinna zaistnieć, uzasadniająca zwrócenie się z żądaniem o wydaniu rzeczy do danej osoby. O ile w przypadku przeszukania (art. 219 § 1 k.p.k.) przesłanką dla jego dokonania są uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub rzeczy znajdują się w danym miejscu, o tyle brak jest podobnego unormowania w treści art. 217 § 1 k.p.k. Brak zawarcia takiej przesłanki w stosunku do zatrzymania należy ocenić negatywnie.

Kodeks postępowania karnego dopuszcza dokonanie zatrzymania rzeczy:

* w postępowaniu sądowym na podstawie wydanego uprzednio postanowienia sądu,

* w postępowaniu sądowym w wypadkach niecierpiących zwłoki bez postanowienia sądu,

* w postępowaniu przygotowawczym na podstawie wydanego uprzednio postanowienia prokuratora,

w postępowaniu przygotowawczym w wypadkach niecierpiących zwłoki bez postanowienia prokuratora,

Konieczność dokonania zatrzymania rzeczy na etapie postępowania przygotowawczego jest zjawiskiem częstym. Najczęściej zatrzymanie rzeczy ma miejsce bez uprzedniego wydania postanowienia przez prokuratora w tym zakresie. Wynika to ze specyfiki postępowania przygotowawczego i nierzadkiej konieczności szybkiego podejmowania decyzji oraz natychmiastowego realizowania czynności procesowych w związku z możliwością utraty materiału dowodowego.

Pomimo to, zasadą jest, iż prowadzenie czynności związanych z zatrzymaniem rzeczy powinno następować na podstawie postanowienia prokuratora. Dokonanie zatrzymania rzeczy bez stosownego postanowienia należy potraktować jako sytuację wyjątkową i uzasadnioną wyłącznie zaistnieniem wypadku niecierpiącego zwłoki, np. możliwością ukrycia lub zniszczenia rzeczy. Tylko tego rodzaju okoliczności zezwalają na odstąpienie od zwrócenia się do prokuratora o wydanie postanowienia. Przeprowadzenie zatrzymania rzeczy, czy to dobrowolne, czy na skutek jej przymusowego odebrania, bez postanowienia prokuratora, w sytuacji, gdy możliwe było zwrócenie się o jego wydanie, należy uznać za czynność sprzeczną z przepisami ustawy.

Policja lub inny uprawniony organ przeprowadzający czynność zatrzymania rzeczy jest zobowiązany w pierwszej kolejności do zwrócenia się do osoby mającej rzecz o  jej dobrowolne wydanie.

Jednocześnie zwracając się o dobrowolne wydanie rzeczy Policja lub inny uprawniony organ są zobowiązani do okazania nakazu kierownika swojej jednostki albo - w ostateczności - legitymację służbową.