Stryjewska Beata, Kara umowna z tytułu naruszenia zobowiązania nieczynienia (zaniechania) – glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 18.08.2022 r., II CSKP 390/22

Glosowane orzeczenie dotyczy dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej z tytułu niewykonania zobowiązania nieczynienia (zaniechania) polegającego na niewypowiadaniu umowy najmu przez oznaczony czas. Sąd Najwyższy uznał, że zastosowana przez strony konstrukcja prawna nie jest karą umowną, tylko postanowieniem umownym o charakterze gwarancyjnym, gdyż zobowiązanie do niewypowiadania umowy nie odpowiada cechom konstrukcyjnym stosunku zobowiązaniowego, przypomina natomiast konstrukcję zastrzeżenia odstępnego. Stwierdził, że jeżeli charakter zobowiązania nie pozwala na dochodzenie jego wykonania in natura na drodze sądowej, to takie zobowiązanie nie może być powiązane z karą umowną. Stanowisko to budzi wątpliwości w kontekście dopuszczalności powiązania kary umownej (art. 483 Kodeksu cywilnego ) z każdą postacią zobowiązania o charakterze niepieniężnym (dare, facere, non facere, pati), bez względu na sposób przymusowej realizacji świadczenia będącego przedmiotem tego zobowiązania. Budzi również wątpliwości w kontekście różnic konstrukcyjnych pomiędzy karą umowną a instytucją odstępnego. Wreszcie wątpliwości budzi też wskazana przez Sąd Najwyższy w glosowanym orzeczeniu dopuszczalność zastosowania instytucji miarkowania na zasadzie analogii, w niektórych przypadkach, do zastrzeżeń umownych niebędących karą umowną sensu stricto.