Janczukowicz Krzysztof, Okoliczności usprawiedliwiające nieświadomość bezprawności

Jeżeli sąd ustali, że sprawca dopuścił się czynu zabronionego w nieświadomości bezprawności tego czynu, to okoliczność ta działa na korzyść sprawcy. Polskie prawo karne nie nakazuje więc bezwzględnej realizacji zasady ignorantia iuris nocet. W myśl art. 30 k.k. odpowiedzialność karna uzależniona jest od tego, czy błąd ten jest usprawiedliwiony. Jeśli tak, to wyłączona jest wina sprawcy, a więc sprawca w ogóle nie popełnia przestępstwa. Jeśli zaś błąd jest nieusprawiedliwiony, to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a gdy na to się nie zdecyduje, to powinien błąd potraktować jako okoliczność łagodzącą w ramach ogólnych dyrektyw wymiaru kary.

W każdej sprawie, w której podnoszona jest kwestia nieświadomości bezprawności, sąd musi dokonać dwóch kolejnych ustaleń. Po pierwsze, czy faktycznie zaszedł omawiany błąd po stronie sprawcy. I dopiero wtedy, gdy odpowiedź jest pozytywna, wchodzi w grę kwestia zasadnicza - czy nieświadomość bezprawności jest usprawiedliwiona.