Guzek Maciej i in., Estoński CIT w praktyce

Wprowadzenie 1.01.2021 r. do polskiego porządku prawnego ryczałtu od dochodów spółek kapitałowych stanowiło jedną z najistotniejszych systemowych modyfikacji polskich uregulowań w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. Oznaczało bowiem pojawienie się w polskim systemie prawnym całkowicie nowego sposobu opodatkowania, istotnie różniącego się od opodatkowania na zasadach ogólnych, wyznaczanych przez ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych. Podstawowe cechy tego nowego modelu to: odejście od osobnego ustalania wyniku podatkowego na rzecz oparcia opodatkowania na wyniku rachunkowym (zysku), odejście od bieżącego opodatkowania wypracowywanego dochodu (a także od zaliczek na poczet podatku dochodowego od osób prawnych) na rzecz opodatkowania dystrybucji zysków na rzecz wspólników (co w praktyce oznacza odroczenie momentu opodatkowania) oraz zastosowanie odrębnych od standardowych stawek, stawek podatkowych. Co istotne, stosowanie ryczałtu od dochodów spółek kapitałowych to decyzja podatnika – nowy system opodatkowania to system dobrowolny, wymagający dokonania wyboru tej formy opodatkowania; w przypadku braku jakichkolwiek działań ze strony podatnika nadal zastosowanie znajdą regulacje ogólne.

Wprowadzenie nowej formy opodatkowania zgodnie z intencjami ustawodawcy miało być odpowiedzią na wiele problemów związanych z opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób prawnych na zasadach ogólnych. W doktrynie często krytykowano fakt, iż wynik podatkowy (dochód) istotnie różni się od wyniku rachunkowego, wskazywano na stopień komplikacji standardowych zasad opodatkowania, a także na ilość czasu, jaki jest konieczny do realizacji obowiązków sprawozdawczych związanych z opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób prawnych – wszystkie te powody leżały u podstaw wprowadzenia w Polsce ryczałtu od dochodów spółek kapitałowych. Dodatkowym motywem, którym kierował się ustawodawca, była chęć poprawy zdolności do finansowania rozwoju przedsiębiorstw, zwłaszcza przez firmy z kategorii małych i średnich.

Polskie regulacje oparto na wzorcach zagranicznych, z których najbardziej znany i powszechnie uznawany za sukces jest przykład estoński (stąd potoczna nazwa nowej formy opodatkowania: estoński CIT). Należy wszakże podkreślić, że żaden z zagranicznych wzorców nie został przeniesiony do polskiego porządku prawnego jeden do jednego, wiele z rozwiązań zawartych w rozdziale 6b u.p.d.o.p. to autorskie koncepcje polskiego ustawodawcy.

Estoński CIT w swej pierwotnej formie nie ustrzegł się wielu „chorób wieku dziecięcego” – niedoskonałości przepisów, których doniosłość ujawniła się dopiero po wprowadzeniu omawianych regulacji do polskiego porządku prawnego. W rezultacie ustawodawca już rok później, w ramach Polskiego Ładu, wprowadził wiele zmian, sprawiających, że „ryczałt od dochodów spółek” (to obecna ustawowa nazwa; już nie „ryczałt od dochodów spółek kapitałowych”, do stosowania tej formy prawnej uprawnione zostały bowiem również niektóre spółki osobowe – np. spółka komandytowa) stał się znacznie bardziej atrakcyjną i dostępną formą opodatkowania.

Niniejsza publikacja ma na celu przedstawienie komentarza do regulacji dotyczących ryczałtu od dochodów spółek. Ma ona stanowić praktyczną pomoc w stosowaniu tej nowej, w pewien sposób rewolucyjnej formy opodatkowania, zwłaszcza że – nawet pomimo nowelizacji – wiele regulacji zawartych w rozdziale 6b u.p.d.o.p. wciąż stanowi wyzwanie dla interpretatora. Ze względu na wprowadzoną począwszy od 1.01.2022 r. nowelizację, niniejszy komentarz odnosi się do nowych regulacji. Niemniej, mając na uwadze, że pewna grupa podatników zdecydowała się stosować estoński CIT już w 2021 r., w niniejszym komentarzu znajduje się również omówienie regulacji historycznych, nieobowiązujących już w 2022 r. – ponieważ sytuacja prawna tych podatników, którzy stosowali ryczałt od dochodów spółek kapitałowych za 2021 r., powinna być oceniana na mocy wówczas obowiązujących przepisów. Co do zasady w niniejszym opracowaniu przyjęto zasadę, że komentarz odnosi się zarówno do nowej, jak i do starej wersji przepisów, niemniej kilka jednostek redakcyjnych zostało całkowicie wykreślonych z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – te regulacje zostały omówione w części III komentarza, odnoszącej się do regulacji historycznych.