Borysiak Witold (red.), Gołaszewska Agnieszka (red.), Olechowski Marcin (red.), Wierciński Jacek (red.), Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian

Ofiarowując tę Księgę Jubileuszową Pani Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, grono uczniów, przyjaciół i współpracowników pragnie uczcić jubileusz 50-lecia Jej pracy naukowej.

I. Tytuł księgi, Ius et Ratio, nawiązuje do żelaznej logiki, systematyczności, konsekwencji i metodyczności, które wyróżniają podejście Jubilatki do prawa.

Cechy te są widoczne w Jej bogatym dorobku publikacyjnym, który obejmuje ponad 170 pozycji, w tym 5 opracowań monograficznych (w niektórych przypadkach wydanych w więcej niż jednym wydaniu) oraz samodzielne autorstwo lub współautorstwo 5 podręczników akademickich oraz 5 opracowań komentarzowych i systemowych. Widać je także w orzeczeniach Sądu Najwyższego, których była sprawozdawcą. Wywód prawniczy jest zawsze prowadzony przejrzyście i bez meandrów, przekonujący oraz wyrażony językiem zwięzłym i precyzyjnym.

Ci z nas, którzy mieli przywilej uczestniczyć w seminariach prowadzonych przez Panią Profesor, wiedzą, że nie jest to tylko kwestia dbałości redakcyjnej (choć to też cecha wyróżniająca Panią Profesor, która zawsze zachęcała do intensywnego korzystania ze słownika). Te same cechy charakteryzowały Jej wypowiedzi w trakcie zajęć i prowadzonych na nich dyskusji. Jeżeli o kimś można powiedzieć, że potrafił do studentów mówić o skomplikowanych kwestiach w sposób prosty i przystępny, to niewątpliwie o Pani Profesor.

II. Zawartość księgi, która obejmuje pełne spektrum prawa cywilnego, oddaje z kolei wszechstronność zainteresowań naukowych Jubilatki.

Jako jedna z nielicznych konsekwentnie zajmowała się prawem spadkowym, w czasach gdy była to dziedzina nieco egzotyczna (a dla studentów zgoła tajemnicza – przez długie lata studenci III roku WPiA UW mogli liczyć, że na egzaminie z części drugiej prawa cywilnego nie padnie pytanie „ze spadków”). Jej komentarz do prawa spadkowego oraz podręcznik (który doczekał się aż 13 wydań), a także współautorstwo tomu 10 Systemu Prawa Prywatnego, walnie przyczyniły się do odnowienia naukowego zainteresowania tą materią.

Skoro prawo spadkowe wiąże się ściśle z innymi działami prawa cywilnego i jego znajomość wymaga wiedzy zarówno z części ogólnej prawa cywilnego, jak i prawa rodzinnego, rzeczowego oraz zobowiązań, to i te działy stały się przedmiotem badań Pani Profesor. Obszar zainteresowań naukowych Jubilatki jest bowiem niezwykle szeroki i obejmuje wszystkie sfery klasycznej cywilistyki. Wspomnieć tu należy chociażby obszerny komentarz do przepisów prawa rzeczowego (w komentarzu do Kodeksu cywilnego pod redakcją Profesora Krzysztofa Pietrzykowskiego), wybór przez Profesora Witolda Czachórskiego do grona autorów, którym powierzył kontynuację swojego podręcznika z prawa zobowiązań; dwie pozycje monograficzne poświęcone stosunkom majątkowym małżeńskim oraz obszerne fragmenty poświęcone temu zagadnieniu w komentarzu do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod redakcją Profesora Jacka Wiercińskiego; czy podręczniki do części ogólnej prawa cywilnego, części ogólnej i części szczegółowej prawa zobowiązań. Już jako Sędzia Sądu Najwyższego orzekała też w sprawach obejmujących nie tylko liczne obszary cywilnego prawa materialnego, ale także zagadnienia procedury cywilnej.

III. Wreszcie, skład osobowy autorów księgi odzwierciedla szczególne połączenie ról, które przyszło Jubilatce pełnić w życiu zawodowym – naukowca, nauczyciela i sędziego, w każdej z tych ról wykazując się charakterystycznymi dla siebie rzetelnością i rygorem intelektualnym.

Jako wykładowca była wzorem niezwykłej precyzji wypowiedzi połączonej z prostotą przekazywanych informacji. Jej wykłady, wpierw z prawa spadkowego, a następnie z części ogólnej prawa cywilnego oraz prawa rzeczowego, były wzorcowym przykładem wykładu akademickiego i cieszyły się ogromnym powodzeniem wśród studentów. Ubarwiała je wielokrotnie przykładami z orzecznictwa, co znacznie ułatwiało zrozumienie tematu. Słuchając tych wykładów, można było mieć wrażenie, że Pani Profesor tak buduje zdania, że nie ma w nich jakichkolwiek zbędnych słów. Zdarzały się osoby, które wykład ten nagrywały, gdyż sama transkrypcja jego zapisu mogła od razu służyć jako podręcznik do nauki danego przedmiotu. Tę precyzję wypowiedzi i dążenie do maksymalnej zwięzłości oraz jasności wywodu dostrzec można było również w orzeczeniach Sądu Najwyższego, których była sprawozdawcą.

Jako nauczyciel, rzetelności i rygoru wymagała też od innych. Miała opinię jednego z surowszych (ale sprawiedliwych) egzaminatorów na Wydziale Prawa i Administracji UW. Udział w Jej seminarium wymagał zaś stałego i gruntownego przygotowania od uczestników (w przeciwnym razie Pani Profesor była gotowa natychmiast przerwać zajęcia – jedno takie zdarzenie gwarantowało najwyższy poziom przygotowania już do końca roku akademickiego). O wysokim poziomie seminarium Pani Profesor świadczy też jego duża popularność wśród doktorantów i doktorów. Jednocześnie pozostawiała magistrantom i doktorantom bardzo szeroki zakres swobody w doborze tematyki prac i badań.

Można jedynie żałować, że tak szybko Pani Profesor przeszła na emeryturę – niewątpliwie stało się to ze stratą dla studentów i doktorantów, którzy nie mieli okazji doświadczyć Jej seminarium i wykładów. Szczęśliwie dla nich (i dla nas), Pani Profesor pozostaje aktywna jako autor – w tym autor bądź współautor czołowych podręczników akademickich, co stwarza im szansę zetknięcia się z Jej dydaktyką przynajmniej w ten sposób.

IV. Oddając tę Księgę do rąk Pani Profesor Elżbiety Skowrońskiej-Bocian liczymy, że choć częściowo odnajdzie w zawartych w niej artykułach te cechy, którym dawała i daje wyraz w swojej twórczości naukowej.

W jednym tylko, obawiamy się, ta Księga nie spełni surowych standardów Jubilatki – ozdobniki i komplementy w niniejszym wstępie raczej nie przetrwałyby Jej korekty. Ale to już przywilej ofiarodawców, by Jubilatkę wprawić w odrobinę zakłopotania.

Redaktorzy i uczniowie