Kulicki Jacek, Kontrola skarbowa w systemie kontroli państwowej

Przywrócona 22 lata temu do życia kontrola skarbowa stała się istotnym elementem systemu kontroli państwowej. Podporządkowana Ministrowi Finansów tworzy od strony podmiotowej wraz z organami podatkowymi oraz celnymi system kontroli w zakresie spraw powierzonych gestii ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Spośród wszystkich rodzajów kontroli realizowanych przez organy skarbowe podległe temu ministrowi, kontrola skarbowa obejmuje swym zakresem przedmiotowym najwięcej zagadnień. Kontrola skarbowa (w ujęciu podmiotowym) zajmuje się bowiem zarówno kontrolą przestrzegania przepisów dotyczących świadczeń publicznych, a więc podatków, jak i niepodatkowych należności budżetu państwa oraz państwowych funduszy celowych. Do jej zakresu należy też: kontrola gospodarowania środkami publicznymi i przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej, audyt gospodarowania środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych czy też gospodarowanie mieniem państwowym, kontrola obrotu dewizowego, kontrola stosowania cen urzędowych i marż handlowych urzędowych, zapobieganie i wykrywanie przestępstw oraz kontrola oświadczeń majątkowych, a także krajowych i wspólnotowych przepisów celnych. Zakres przedmiotowy kontroli skarbowej obejmuje więc zagadnienia właściwe kontroli podatkowej realizowanej przez naczelników urzędów skarbowych, jak i po części kontroli realizowanej przez organy Służby Celnej. Do jej wyłącznych kompetencji należy natomiast kontrola w zakresie:

Książka, którą otrzymują Państwo do swoich rąk, jest uzupełnieniem wydanego w 2013 r. przez Wydawnictwo Wolters Kluwer komentarza mojego autorstwa do ustawy o kontroli skarbowej . Stąd też ograniczyłem do niezbędnego minimum elementy procedury kontrolnej, które szeroko omówiłem w komentarzu, starając się zwrócić uwagę na problemy nieporuszone w tamtej publikacji.

Książka ma charakter dydaktyczno-naukowy, a więc skierowana jest przede wszystkim do studentów i wykładowców kierunków prawa, administracji, zarządzania i ekonomii. Znajdują się w niej również praktyczne wskazania co do praw i obowiązków podmiotów kontrolowanych, przede wszystkim podatników, oraz uprawnień i obowiązków organów kontroli skarbowej i pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej. Stąd też monografia może być przydatna również praktykom: podatnikom, doradcom podatkowym, radcom prawnym, adwokatom, a także sędziom.

Omawiając poszczególne formy prawne realizacji zadań kontroli skarbowej – postępowanie kontrolne, postępowanie audytowe, czynności realizacyjne i wywiad skarbowy – starałem się przedstawić zarówno ich wyróżniające cechy, jak i zależności zachodzące pomiędzy tymi formami. Oczywiście najbardziej powszechną formą realizacji zadań kontroli skarbowej jest postępowanie kontrolne, stąd jemu poświęciłem w książce najwięcej miejsca. Równie starannie próbowałem przybliżyć postępowanie audytowe, odnosząc je do nowych uregulowań prawnych związanych z aktualną perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2014–2020. W odrębnych rozdziałach przedstawiłem system źródeł prawnych kontroli skarbowej (rozdział IV), miejsce kontroli skarbowej w systemie kontroli państwowej (rozdział II), zadania i zakres kontroli skarbowej (rozdział III), jej organizację (rozdział V) oraz zagadnienia pracownicze (rozdział VI). Uzupełnieniem tej problematyki oraz punktem wyjścia do rozważań o obecnym kształcie kontroli skarbowej są wątki historyczne, którym poświęcony został rozdział I, prezentujący rozwój kontroli skarbowej od odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do jej przywrócenia po ponad 40 latach jej instytucjonalnej nieobecności w systemie kontroli państwowej. Ostatni rozdział (IX) poświęcony został natomiast ocenie kontroli skarbowej zarówno od strony podstaw prawnych jej działania oraz jej zakresu przedmiotowego, jak i organizacji, spraw pracowniczych, procedur, a także kosztów funkcjonowania i efektywności.