Wiliński Paweł (red.), Obrońca i pełnomocnik w procesie karnym po 1 lipca 2015 r. Przewodnik po zmianach

1 lipca 2015 r. nastąpiła doniosła zmiana przepisów kodeksu postępowania karnego. Objęła ona w szczególności tryby konsensualne i zakres orzekania wyrokiem poza rozprawą, a także sądowe postępowanie rozpoznawcze, rozszerzając jego kontradyktoryjność. Po długiej przerwie przywrócono istotne elementy modelu apelacyjnego w postępowaniu odwoławczym, wyeliminowano szereg rozwiązań sprzyjających przewlekłości postępowania. Wprowadzono m.in. także zmiany w postępowaniu przygotowawczym, w zakresie stosowania środków przymusu, odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne ich stosowanie.

Zmiany te kształtują na nowo pozycję stron postępowania, w tym zwłaszcza samodzielność oraz aktywność procesową oskarżonego i oskarżyciela. Przynoszą ponadto zasadnicze rozszerzenie możliwości korzystania z pomocy obrońcy z urzędu na etapie postępowania sądowego, modyfikują przesłanki obrony obligatoryjnej. Do prowadzenia obrony w sprawach karnych upoważniają także radców prawnych. Rozszerzeniu ulega zakres uprawnień pokrzywdzonego i prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika z urzędu.

Opracowanie zawiera szczegółową analizę wybranych, najważniejszych zmian przepisów kodeksu postępowania karnego, dokonaną z perspektywy obrońcy i pełnomocnika, a więc pomocników procesowych stron, w szczególny sposób powołanych do ochrony ich interesów. Służyć ma pomocą przede wszystkim adwokatom i radcom prawnym w poznaniu zakresu oraz istoty wprowadzanych zmian, stanowiąc szczególny rodzaj praktycznego przewodnika po zmianach. Okoliczność ta tłumaczy przyjętą systematykę i wybór omówionych zagadnień. Związane są one z dynamiką postępowania karnego i najważniejszymi z punktu widzenia obrońcy i pełnomocnika instytucjami procesowymi. Niektóre, szczególnie doniosłe zagadnienia, takie jak stosowanie trybów konsensualnych, umorzenie restytucyjne, kontradyktoryjność rozprawy czy postępowanie odwoławcze, są omawiane z różnych punktów widzenia przez kilku autorów. Pozwala to z jednej strony dostrzec ich złożoność, z drugiej zaprezentować wiele odmiennych, możliwych do przyjęcia punktów widzenia i ocen tych instytucji. Uznać należy, że ze względu na uniwersalność zawartych analiz opracowanie będzie przydatne także dla pozostałych uczestników postępowania karnego, w tym zwłaszcza dla sędziów i prokuratorów.

Książka została napisana przez wybitnych specjalistów z zakresu postępowania karnego. Znakomita większość z nich wykonuje jednocześnie zawód sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego bądź jest zawodowo związana z instytucjami wymiaru sprawiedliwości. Są wśród nich również członkowie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, autorzy i współautorzy wprowadzonych zmian. Z tych powodów jest to opracowanie, w którym praktyczne analizy konstrukcji procesowych przeważają nad rozważaniami dogmatycznymi.

Za trud przygotowania tego opracowania, powstającego w gorącym okresie dyskusji i sporów wokół reformy, należą się Autorom szczególne podziękowania. Należy je także wyrazić wobec Wydawnictwa Wolters Kluwer, które podjęło się jego wydania.

Oddając publikację w ręce Czytelników, pozostaje wierzyć, że okaże się ona lekturą interesującą i pożyteczną.

Paweł Wiliński

Poznań, maj 2015 r.