Baran Beata (red.), Ożóg Michał (red.), Ochrona sygnalistów. Regulacje dotyczące osób zgłaszających nieprawidłowości

Zasada praworządności stanowi fundament, na którym opiera się porządek prawny Unii Europejskiej i Rzeczypospolitej Polskiej. Troska o poszanowanie prawa powinna korelować z podejmowaniem odpowiedniej reakcji w przypadku dostrzeżenia nieprawidłowości, zaś przyjmowana postawa – wynikać z dbałości o dobro wspólne i poczucia odpowiedzialności za los współtworzonej wspólnoty. Powyższe zadanie wymaga od władz publicznych stworzenia odpowiednich gwarancji ochronnych dla sygnalistów ze względu na ryzyko wystąpienia działań odwetowych. Prawodawca europejski uwzględniając te zagrożenia, przejawia dbałość o standardy ochronne. Na przestrzeni lat wydano nieliczne sektorowe akty prawne w celu zabezpieczenia statusu prawnego osób zgłaszających nieprawidłowości w poszczególnych obszarach życia społecznego. Za krok milowy należy uznać wejście w życie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, tzw. dyrektywy o ochronie sygnalistów. Akt ten podlega obowiązkowej implementacji do krajowych porządków prawnych państw członkowskich w terminie do 17.12.2021 r.

Czas implementacji dyrektywy stanowi odpowiedni moment na podjęcie refleksji naukowej wokół problematyki ochrony sygnalistów. W tej pracy przygotowano 24 artykuły, w których zawarto wiele propozycji de lege ferenda. Mamy nadzieję, że wyniki analiz Autorów będą impulsem do prowadzenia dalszych badań naukowych, sprzyjając rozwiązywaniu problemów prawnych, z którymi mierzą się praktycy w stosowaniu poszczególnych norm. Zróżnicowany zakres merytoryczny wywodów obejmujący rozważania ogólnoteoretyczne, jak również praktykę stosowania prawa, stanowi naszym zdaniem dodatkowy walor opracowania.

Publikacja zawiera teksty dotyczące problematyki ochrony sygnalistów w perspektywie prawa obowiązującego oraz prawa dawnego. Tematyka opracowań jest zdyferencjalizowana i dotyczy nie tylko prawa polskiego, lecz także wybranych obcych porządków prawnych. W naszym przekonaniu kompleksowe spojrzenie na zagadnienie ochrony sygnalistów wymaga analizy obowiązujących regulacji, a także uwzględnienia perspektywy historycznoprawnej, co znajduje odzwierciedlenie w publikacji. Należy bowiem podkreślić, że sygnalizacja naruszeń prawa, a także ochrona zgłaszających nieprawidłowości nie jest nowym zjawiskiem, gdyż na przestrzeni stuleci zmieniały się w tym zakresie instytucje prawne i sposoby ich uregulowania.

Teksty w niniejszej książce przygotowane zostały przez specjalistów różnych gałęzi prawa, dzięki czemu ma ona charakter interdyscyplinarny. Jest to pierwsza na polskim rynku prawniczym publikacja tego typu. Wierzymy, że teksty w niej zawarte mogą zainteresować przedstawicieli nauki prawa oraz praktyków prawa, a także osoby zajmujące się compliance; niezależnie od obszaru działania – zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Niniejsza publikacja ma na celu zaspokojenie potrzeb poznawczych specjalistów, a także wszystkich zainteresowanych problematyką ochrony sygnalistów.

dr Beata Baran

dr Michał Ożóg

Kraków–Warszawa, 6 grudnia 2020 r.