Federczyk Wojciech, Fogel Anna, Kosieradzka-Federczyk Agata, Prawo ochrony środowiska w procesie inwestycyjno-budowlanym

Konieczność zachowania licznych wymogów związanych z ochroną środowiska stanowi jeden z ważnych i nabierających coraz istotniejszego znaczenia elementów procesu inwestycyjnego. Skomplikowany charakter przepisów dotyczących ochrony środowiska, a także różna praktyka ich stosowania przez organy administracji oraz sądy może powodować trudności lub opóźnienia w realizacji inwestycji. Niniejsza publikacja stanowi syntetyczną prezentację wybranych zagadnień odnoszących się do różnych problemów, jakie mogą wystąpić zarówno podczas przygotowania, jak i prowadzenia procesu inwestycyjno-budowlanego. Nie pretenduje do omówienia całości problematyki, ale skupia się na tych wybranych zagadnieniach, które w praktyce powodują najwięcej wątpliwości.

Przyjęta koncepcja polegająca na skupieniu się na często występujących kwestiach praktycznych sprawia, że książka jest źródłem aktualnych informacji dla wszystkich podmiotów, które stykają się z tymi problemami. Będą to organy administracji publicznej - jako podmioty stosujące prawo kreujące przez decyzje administracyjne indywidualną wiążącą normę zachowania wynikającą z treści ustawy albo rozporządzenia, jak również adresaci takich norm, czyli przedsiębiorcy lub inni uczestnicy procesu inwestycyjnego oraz osoby zajmujące się doradztwem w takim procesie.

Prawodawstwo dotyczące ochrony środowiska jest stosunkowo młode, lecz mierzone liczbą przepisów stanowi jedną z bardziej rozbudowanych materii. Tworzą ją liczne regulacje ustawowe, przepisy rozporządzeń oraz akty prawa miejscowego. Trudności z prawidłowym stosowaniem tak wielu regulacji prawnych powodują nie tylko zmiany dotychczas normowanych kwestii, lecz także powstawanie nowych regulacji. Zmiany są często odpowiedzią na niedoskonałości ujawnione w procesie stosowania prawa. Ich przyczyn można również upatrywać w znoszeniu barier administracyjnoprawnych czy tworzeniu preferencji przez ustawodawcę np. w obszarze inwestycyjnym. Wiąże się to z obowiązkiem takiego kształtowania rozwiązań prawnych, aby zapewnić zrównoważony rozwój, czyli harmonijny współrozwój gospodarczy oraz ochrony środowiska. Oba komponenty oraz trzeci, istotny dla zrównoważonego rozwoju, jakim jest rozwój społeczny, powinny być kształtowane tak, aby niezbędny dla kraju, przedsiębiorców i społeczeństwa rozwój gospodarczy nie spowodował negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.

Na rozwiązania prawne w ochronie środowiska można również spojrzeć przez pryzmat podmiotu, który je inicjuje. Mogą to być organy polskie i unijne. W drugim przypadku w procesie implementacji dyrektyw unijnych do prawa polskiego udział organów polskich jest nie mniej istotny niż w przypadku pierwszym. Wymaga prawidłowego odczytania intencji prawodawcy unijnego, a następnie przełożenia ich na rozwiązania krajowe, z uwzględnieniem uwarunkowań charakterystycznych dla prawa polskiego.

Prawo unijne reguluje wiele aspektów ochrony środowiska. Trudno tu wyliczyć wszystkie znaczące dyrektywy, a jedynie tytułem przykładu ilustrującego znaczenie prawa unijnego dla obowiązujących rozwiązań prawnych warto zwrócić uwagę na dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola), dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (wersja ujednolicona), dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, dyrektywę 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającą dyrektywę Rady 90/313/EWG, dyrektywę 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającą w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE.

W opracowaniu przedstawiono zagadnienia przekrojowe, które mają znaczenie niemal dla każdego procesu inwestycyjnego. Są to m.in. zasady ochrony środowiska: zasada prewencji, przezorności i zanieczyszczający płaci, czy rozumienie podstawowych pojęć: podmiotu korzystającego ze środowiska, instalacji oraz zakładu jako przedmiotu obowiązków dotyczących ochrony środowiska. Omówione zostały także podstawowe problemy dotyczące udostępniania informacji o środowisku i ocen oddziaływania na środowisko. Zasadnicza część została poświęcona zagadnieniom szczegółowym, takim jak: planowanie przestrzenne, prawo budowlane, ochrona przyrody, powietrza, wody, pozwolenia emisyjne, ochrona przed polami elektromagnetycznymi i hałasem, obszary ograniczonego użytkowania, opłaty za korzystanie ze środowiska. Końcowe zagadnienia dotyczą odpowiedzialności w ochronie środowiska.

Istotnym walorem publikacji jest połączenie wątków teoretycznych z zagadnieniami występującymi w praktyce. Każda z części została przygotowana z wykorzystaniem przede wszystkim istotnych orzeczeń sądów administracyjnych oraz dorobku doktryny prawa ochrony środowiska. Przyjęcie takich proporcji było zabiegiem celowym. Pozwoliło na przedstawienie w jak najszerszym zakresie zagadnień praktycznych, jakie mogą wystąpić w indywidualnych stanach faktycznych. Zwrócenie uwagi na orzecznictwo sądowe miało na celu ukazanie tych zagadnień, które już wystąpiły w praktyce i spowodowały trudności z prawidłowym stosowaniem przepisów prawnych. Nie są to więc problemy prawdopodobne i teoretyczne, ale rzeczywiste. Dzięki temu niniejsza publikacja powinna stanowić praktyczną pomoc zarówno w ich zrozumieniu, jak i stosowaniu.