Nadolna Bożena, Rydzewska Marzena, Rachunkowość i podatki w organizacjach pozarządowych

Prawo bilansowe i podatkowe organizacji prowadzących aktywność w sferze społecznej pozostaje pod wpływem zmieniających się potrzeb informacyjnych użytkowników informacji finansowych oraz zmian w regulacjach. Potrzeby te determinują cele statutowe tych organizacji, na realizację których pozyskują one środki ze źródeł publicznych i prywatnych. Ten sposób pozyskiwania środków finansowych na działalność wymaga monitorowania i kontroli zasadności ich wydatkowania przez odpowiednie organy wewnętrzne i zewnętrzne, jak i społeczeństwo. Stąd przed rachunkowością stawia się istotne zadanie gromadzenia i przetwarzania danych oraz tworzenia informacji sprawozdawczych o majątku i źródłach finansowania działalności organizacji, przepływach pieniężnych, kosztach, przychodach i wynikach w układach umożliwiających sporządzanie budżetów wraz z oceną ich realizacji, ustalenia źródeł pozyskiwania środków finansowych na działalność, zarządzania kosztami i projektami, pomiaru efektywności działalności oraz dokonywania prawidłowych rozliczeń podatkowych.

W Polsce obowiązki wynikające ze stosowania rachunkowości dotyczą, z różną szczegółowością i w różnym zakresie, wszystkich organizacji pozarządowych zarówno prowadzących działalność gospodarczą, jak i jej nieprowadzących. Oznacza to, że wszystkie zarejestrowane organizacje pozarządowe muszą prowadzić rachunkowość, nie każda jednak zobowiązana jest do jej prowadzenia w pełnym zakresie. Niektóre z nich mogą ją prowadzić w sposób uproszczony. Przedmiotem ewidencji są wówczas jedynie syntetycznie rozpatrywane przychody i koszty organizacji. Niezależnie od zastosowanego rozwiązania (pełna czy uproszczona) ewidencja danych o majątku oraz kosztach, przychodach i wynikach organizacji musi być prowadzona w sposób zapewniający uzyskanie wymaganych przez prawo informacji sprawozdawczych pod postacią sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdań z działalności pożytku publicznego, sporządzanych na zakończenie realizacji zadań zleconych czy projektów, przygotowywanych na potrzeby sponsorów lub jednostek udzielających dotacji oraz innych sprawozdań statystycznych, deklaracji podatkowych czy raportów zarządczych.

Opracowanie koncentruje się na prawnych i organizacyjnych aspektach funkcjonowania organizacji pozarządowych. Stanowi ono kompendium wiedzy na temat sposobu założenia organizacji pozarządowej (fundacji, stowarzyszenia), w tym organizacji o statusie pożytku publicznego, prowadzenia rachunkowości oraz zasad rozliczania jej obciążeń podatkowych. W szczególności układ treści pozwoli czytelnikowi zapoznać się z prawnoorganizacyjną procedurą dotyczącą założenia stowarzyszenia lub fundacji oraz ich rozwiązywania, jak i z zasadami finansowania i rozdysponowywania środków finansowych przez te organizacje. Omówiono też i przedstawiono na konkretnych przykładach dokumentowanie zdarzeń występujących w organizacjach pozarządowych, wzorcowe polityki rachunkowości, zakładowy plan kont oraz sposób sporządzania finansowych i merytorycznych sprawozdań z działalności tych organizacji, jak również zasady przekazywania tych sprawozdań do Narodowego Instytutu Wolności, Krajowego Rejestru Sądowego, Szefa Krajowej Administracji Skarbowej czy innych organów nadzorujących ich działalność. Oprócz zagadnień rachunkowości zaprezentowano możliwe obciążenia podatkowe tych organizacji, sposób ich rozliczania i dokumentowania oraz wypełniania deklaracji podatkowych.

Układ treści opracowania umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i rozliczeń podatkowych w organizacjach pozarządowych, w tym pożytku publicznego, przez osoby, które zajmują się profesjonalnie rachunkowością lub chcą się nią zajmować oraz osoby zarządzające tymi organizacjami lub kontrolujące ich działalność. Adresatami tej publikacji mogą być ponadto uczniowie szkół średnich o profilu ekonomicznym, studenci studiów ekonomicznych i prawnych oraz nauczyciele i pracownicy naukowi zajmujący się tą problematyką.