Gumola Mariusz, Postrzech Łukasz, Rozliczanie podatku VAT związanego z pojazdami samochodowymi.

Od 1 kwietnia 2014 r. realizuje się kolejny etap w historii odliczania VAT od pojazdów samochodowych. Jest to historia, która - jeśli wziąć pod uwagę choćby okres od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - była kształtowana przez kilkukrotne zmiany legislacyjne oraz jeszcze częstsze zawirowania w praktyce stosowania prawa. Proces akcesji Polski do struktur Unii Europejskiej wiązał się z obowiązkiem wdrożenia jej dorobku prawnego (acquis communautaire). Proces ten obejmował również system VAT, a jego implementacja wiązała się z licznymi wątpliwościami. W szczególności spór rozgorzał wokół zakresu prawa do odliczenia VAT od nabycia lub użytkowania pojazdów samochodowych oraz paliwa do nich. Jednym z pojawiających się zarzutów było naruszenie przez polskiego ustawodawcę fundamentalnej zasady VAT, czyli reguły neutralności mającej na celu obciążenie tym podatkiem wyłącznie konsumentów, a nie podatników. Wszelkie odstępstwa od zasady neutralności traktowane są bowiem jako wyjątki i z tego względu muszą być interpretowane ściśle. Jednym z takich dopuszczalnych odstępstw jest zasada stałości, zwana klauzulą standstill, przewidziana w art. 17 ust. 6 szóstej dyrektywy oraz w art. 176 obecnie obowiązującej dyrektywy 2006/112. Klauzula ta przewiduje, że państwa członkowskie mogą zachować wyłączenia w zakresie prawa do odliczenia VAT przewidziane w dniu przystąpienia do Unii Europejskiej.

Przed akcesją ówcześnie obowiązująca ustawa o podatku od towarów i usług oraz ustawa o podatku akcyzowym przewidywała pełne prawo do odliczenia VAT od nabycia pojazdów innych niż osobowe o dopuszczalnej ładowności powyżej 500 kg. Z dniem przystąpienia do UE wprowadzono tzw. wzór Lisaka, który w oparciu o liczbę miejsc w pojeździe określał dopuszczalną ładowność uprawniającą do odliczenia VAT od pojazdu, a w konsekwencji również decydował o prawie do odliczenia VAT od paliwa. Po kilkunastu miesiącach obowiązywania tych przepisów uchylono je i wprowadzono nowe reguły, które dopuszczały możliwość pełnego odliczenia w zależności od kategorii pojazdu.

W kontekście powyższych zmian powstały wątpliwości, czy przepisy dotyczące odliczenia VAT od nabycia lub użytkowania pojazdów samochodowych mogły zostać po akcesji Polski do Unii Europejskiej w jakikolwiek sposób zmodyfikowane. Odpowiedzi dostarczył wyrok TSUE z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-414/07, Magoora dotyczący niezgodności z przepisami dyrektywy 2006/112 polskich przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w zakresie odliczenia VAT od paliwa do pojazdów samochodowych. Polskie przepisy okazały się naruszać wspomnianą klauzulę standstill, co zmusiło Polskę do uznania ówcześnie obowiązujących przepisów za niezgodne z przepisami unijnymi i równocześnie wystąpienia o wydanie zgody Rady Unii Europejskiej na zastosowanie środka specjalnego. Jej wydanie zaowocowało zmianą przepisów dotyczących odliczenia VAT od pojazdów oraz paliwa do ich napędu w latach 2010-2013. Wraz z upływem tego okresu Polska ponownie wystąpiła o zgodę na pewne ograniczenia w odliczeniu VAT od tego rodzaju wydatków, których wprowadzenie w przeciwnym wypadku stałoby w sprzeczności z klauzulą standstill. Efektem tego działania było wydanie decyzji wykonawczej Rady z dnia 17 grudnia 2013 r. upoważniającej Rzeczpospolitą Polską do stosowania w latach 2014-2016 środków stanowiących odstępstwo od art. 26 ust. 1 lit. a) i art. 168 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Decyzja ta od dnia 1 kwietnia 2014 r. została wprowadzona do krajowego porządku prawnego ustawą z dnia 7 lutego 2014 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 312).

Podstawą wyznaczenia nowych reguł odliczenia VAT jest określenie zakresu wykorzystywania pojazdów samochodowych do celów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W ramach przyznanych Polsce środków specjalnych kwota ograniczonego odliczenia VAT w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, które nie są używane wyłącznie do celów działalności gospodarczej, jest - z pewnymi wyjątkami - ustalana na podstawie stawki zryczałtowanej w wysokości 50%. Inaczej niż poprzednio, ograniczenie to dotyczy wszystkich wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, a nie tylko wydatków na nabycie pojazdów i paliwa do ich napędu. Z ograniczeniem tym skorelowane jest wyłączenie obowiązku opodatkowania innego niż firmowy użytku pojazdów objętych częściowym odliczeniem VAT. Wspomniane ograniczenie nie dotyczy natomiast wydatków związanych z pojazdami samochodowymi wykorzystywanymi wyłącznie do działalności gospodarczej. Jednakże w większości przypadków zakwalifikowanie pojazdu jako wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej uzależnione jest od spełnienia wielu trudnych i nieczytelnych warunków.

Dokonana od 1 kwietnia 2014 r. nowelizacja wprowadziła zatem swego rodzaju rewolucję w zakresie reguł odliczenia VAT od wszelkich wydatków samochodowych. W efekcie obecny, kolejny już okres przejściowy w tym obszarze rozliczania VAT obfituje w jeszcze większą liczbę wątpliwości i kontrowersji niż lata wcześniejsze. Podatnicy muszą radzić sobie już nie tylko z częstymi zmianami przepisów w omawianym zakresie, ale również ze stosowaniem niejasnych i rozbudowanych regulacji, nakładających na nich skomplikowane obowiązki i procedury. Przedmiotem niniejszej publikacji jest zapoznanie Czytelników z mechanizmami tych rozliczeń, a także ich praktycznym zastosowaniem w kontekście najnowszej wykładni organów podatkowych oraz orzecznictwa sądowego. W tym celu zawarto w książce wiele przykładów rozliczeń, a także zestawień i porównań. Mamy nadzieję, że niniejsza publikacja, skierowana do przedsiębiorców oraz osób profesjonalnie zajmujących się podatkami, umożliwi im sprawne podejmowanie bezpiecznych decyzji dotyczących rozliczenia VAT związanego z wydatkami samochodowymi.

Autorzy