Jędrejek Grzegorz, Spółka cicha

Nawet pobieżna obserwacja życia gospodarczego prowadzi do wniosku, że jedną z najczęściej zawieranych umów nienazwanych jest umowa spółki cichej. Brak regulacji prawnej sprawia, że w doktrynie występują wątpliwości co do samego charakteru prawnego tej umowy. Celem opracowania jest przede wszystkim pomoc dla tych osób, które chcą zawrzeć umowę spółki cichej. Precyzyjne sformułowanie umowy może przyczynić się do uniknięcia sporów w przyszłości.

W opracowaniu opowiedziano się za stanowiskiem, zgodnie z którym spółka cicha de lega lata jest "czystą" umową obligacyjną, która nie prowadzi do powstania żadnej jednostki organizacyjnej. Wspólnik cichy w zamian za wniesienie wkładu uzyskuje wierzytelność, w skład której wchodzą uprawnienia, w tym przede wszystkim uprawnienie do partycypowania w zysku osiąganym przez przedsiębiorcę. Niedopuszczalne jest zatem w przypadku spółki cichej mówienie o "członkostwie" wspólnika cichego ani też konstruowanie różnych typów umowy.

Uznanie umowy spółki cichej za "czystą" umowę obligacyjną, która jest źródłem powstania stosunku zobowiązaniowego, umożliwia odróżnienie spółki cichej od form prowadzenia działalności gospodarczej, w tym przede wszystkim spółki cywilnej.

Praca ma charakter praktyczny, dlatego też pominięty został wątek prawnoporównawczy. Zagadnienie to zostało omówione w kilku artykułach, które przedstawiły regulacje umowy spółki cichej przede wszystkim w Niemczech i we Francji . Stosunkowo wiele miejsca poświęcono natomiast aspektom procesowym związanym z ewentualnymi sporami pomiędzy stronami umowy, a także problematyce spółki cichej między małżonkami. Nie ulega bowiem wątpliwości, że umowy takie występują dość często w stosunkach rodzinnych, a co za tym idzie pojawia się konieczność uwzględnienia przepisów k.r. i o. regulujących małżeńskie ustroje majątkowe. Konsekwencją braku regulacji prawnej spółki cichej są trudności w odróżnieniu jej zarówno od umów cywilnoprawnych nazwanych, jak i nienazwanych. Dlatego też za uzasadnione należy uznać porównanie spółki cichej z innymi umowami. Na uwagę zasługuje z całą pewnością aspekt podatkowy związany z zawarciem spółki cichej. W szczególności interpretacja przepisów dotyczących podatku dochodowego umożliwia wspólnikowi cichemu będącemu osobą fizyczną płacenie niższych podatków.

Autor wyraża nadzieję, że przedstawione opracowanie zostanie uznane za jeden z głosów w dyskusji dotyczącej prawnego uregulowania umowy spółki cichej. Należy oczekiwać, że w toku prac kodyfikacyjnych zostanie uwzględniony wysuwany przez większość doktryny postulat wprowadzenia umowy spółki cichej jako umowy nazwanej do nowej kodyfikacji prawa cywilnego.

Otwarte pozostaje pytanie co do kierunku ewentualnej regulacji ustawowej umowy spółki cichej. Można wskazać trzy zasadnicze możliwości. Po pierwsze, zachowanie umowy spółki cichej jako "czystej" umowy obligacyjnej. Po drugie, uregulowanie spółki cichej jako "szczególnej" spółki cywilnej, tj. spółki cywilnej o charakterze wewnętrznym. Po trzecie, ustawodawca może dopuścić zarówno "klasyczne", jak i "nietypowe" spółki ciche. Wydaje się, że najlepsza jest pierwsza ewentualność. Tworzenie quasi-spółki cywilnej doprowadziłoby do pogłębienia już istniejących trudności w odróżnieniu powyższych umów.