Manowska Małgorzata, Wznowienie postępowania w procesie cywilnym

Książka, którą oddaję w ręce Czytelników, poświęcona jest instytucji wznowienia procesu cywilnego. Wybór tematu podyktowany był zmianami modelowymi wprowadzanymi stopniowo do Kodeksu postępowania cywilnego w tym zakresie. Zapoczątkowane one zostały ustawą z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643) i wprowadzeniem art. 401¹ k.p.c., umożliwiającego wznowienie postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Kolejne nowelizacje Kodeksu postępowania cywilnego, dokonane ustawami z 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), z 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) oraz z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398), radykalnie zmieniły model i klasyfikację środków prawnych służących wzruszeniu orzeczenia sądu i ewentualnie przywróceniu stanu poprzedniego. Spowodowało to, że po raz pierwszy w postępowaniu cywilnym funkcjonuje kilka środków prawnych wnoszonych od prawomocnych orzeczeń. Zmiany polegały także na wprowadzeniu prawa wniesienia skargi o wznowienie tych postępowań, które zostały zakończone postanowieniem, a także na wzmocnieniu ochrony strony w przypadku wydania postanowienia na podstawie aktu normatywnego uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą. Jednocześnie w doktrynie pojawiły się głosy o potrzebie wprowadzenia do katalogu podstaw skargi o wznowienie postępowania przyczyn w postaci sprzeczności orzeczenia sądu krajowego z prawem wspólnotowym oraz stwierdzenia w wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka naruszenia praw zawartych w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności lub jej protokołach.

Wszystko to spowodowało, że temat instytucji wznowienia postępowania wymaga nowego opracowania i nowego podejścia oraz próby rozwiązania problemów, jakie na jej tle pojawiły się w ostatnich latach. Ostatnia monografia na ten temat, autorstwa Profesora Mieczysława Sawczuka, opublikowana została w 1970 r.

Materia książki, ze względu na złożoność zagadnienia, ograniczona została do wznowienia postępowania procesowego. Akcent położono na problematykę nową, tj. wzajemne relacje skargi o wznowienie ze skargą kasacyjną, skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego, a także tryb badania skargi o wznowienie postępowania i jej podstawy. Mam nadzieję, że wzbogaci ona dorobek doktryny i wniesie chociaż niewielki wkład w rozwój nauki postępowania cywilnego. Pomoże jednocześnie w rozwiązaniu części problemów praktycznych i pobudzi do dyskusji nad aktualnym i przyszłym kształtem instytucji wznowienia.

Jednocześnie pragnę podziękować wszystkim osobom, dzięki którym książka mogła powstać, a szczególnie:

Warszawa, lipiec 2008 roku.