Pawelec Kazimierz Jan, Zarys metodyki pracy adwokata w sprawach wypadków drogowych

Na temat wypadków drogowych ukazało się mnóstwo monografii wybitnych autorów. Analizowali oni wypadki drogowe pod kątem prawa karnego, kryminalistyki, kryminologii. Dorobek polskiej myśli prawniczej, wzbogacony o obszerne orzecznictwo sądowe, jest imponujący. Jednakże dotychczas nie ukazała się monografia łącząca te wszystkie elementy. „Metodyka pracy adwokata w sprawach wypadków drogowych” (tytuł 1 wydania) łączy omówienie sposobów obrony sprawców wypadków drogowych oraz należytego reprezentowania pokrzywdzonych. W publikacji podjęto próbę kompleksowego spojrzenia na zagadnienie wypadkowości, problemów z nią związanych oraz procesowych dylematów towarzyszących w tego rodzaju sprawach. Zawarte w tej książce informacje będą cenne dla adwokata broniącego oskarżonego o spowodowanie wypadku, pełnomocnika pokrzywdzonego, ale także prokuratora, sędziego oraz policjanta zajmującego się tego rodzaju sprawami.

Prawdą jest, że punkt ciężkości przeniesiony został na działania obrońcy (pełnomocnika), ale przecież sądy i prokuratury również powinny uwzględniać oraz gromadzić dowody korzystne dla sprawcy wypadku. To fundament proceduralny, realizacja zasady uczciwej gry procesowej.

Nie będzie zatem w niniejszej książce mowy na temat obrony materialnej czy formalnej. Kwestie te omówili już znakomitsi autorzy. Będą natomiast wskazówki pozwalające na rozpoznanie ustawowych znamion występku drogowego włącznie z omówieniami obowiązujących zasad bezpieczeństwa. Uczynione to zostało po to, aby ze zdarzeń drogowych wyselekcjonować te, które wyczerpują kryminalny skutek powiązany z naruszeniem reguł bezpieczeństwa przez potencjalnego sprawcę. Jeśli to miało miejsce, to została wszczęta procedura kryminalna związana z gromadzeniem i oceną materiału dowodowego oraz wymierzaniem kary. Czytelnik znajdzie wskazówki na temat czynności niepowtarzalnych przeprowadzanych na miejscu wypadku i ich wpływu na dalszy tok postępowania karnego, postępowania sprawdzającego, a po wszczęciu postępowania - zapozna się ze specyfiką wyjaśnień oskarżonych (podejrzanych), zeznań świadków, pozycją i rolą pokrzywdzonych. Spróbuje dostrzec wpływ poszczególnych instytucji procesowych na treść zeznań i wyjaśnień i być może dostrzeże ich wpływ na wybranie określonej taktyki postępowania. Nie będzie czuł się bezradny w obliczu „tajemnej wiedzy” inżynierów, lekarzy, kryminalistyków dokonujących rekonstrukcji przebiegu wypadku, obali mit na temat wszechobecnej komputeryzacji, a wreszcie znajdzie wskazówki związane z problematyką karania sprawców wypadków drogowych.

Minął rok od ukazania się poprzedniego wydania. W tym czasie odebrałem wiele życzliwych uwag na temat opracowania, za które serdecznie dziękuję. Te uwagi, jak też własne przemyślenia, skłoniły mnie do poprawienia oraz uzupełnienia pracy.

Akcent został położony na zagadnienia procesowe, związane przede wszystkim z koniecznością przestrzegania przez organy procesowe reguł uczciwej gry, lojalności gwarantujących pełne poszanowanie prawa do obrony. Na dezaprobatę zasługuje, spotykane coraz częściej w praktyce, tzw. rozumowanie redukcyjne, polegające na dopasowywaniu gromadzonych dowodów do przyjętej wersji, odrzucanie innych zapatrywań, jak też dążenie do uzyskania przyznania się do winy za pomocą nawet bardzo restrykcyjnych metod. Dlatego w drugim wydaniu znalazły się dwa całkowicie nowe rozdziały (VII i VIII) poświęcone zagadnieniom związanym z przeprowadzaniem i pozyskiwaniem dowodów. Rozbudowany został rozdział IX o oględziny miejsca zdarzenia i pojazdu, oględziny ciała i otwarcie zwłok, dokumentację wizualną, jak też procesowe znaczenie rozpytania uczestników i świadków na miejscu wypadku. Wyjaśnienia oskarżonego zostały uzupełnione wyjaśnieniami pisemnymi i tzw. ostatnim słowem. Ponadto w obecnym wydaniu został zmieniony tytuł książki.

I uwaga końcowa. Wypadek drogowy ściśle łączy się z wykroczeniem wskazanym w art. 86 § 1 k.w. Łącznikiem obu czynów jest naruszenie zasad bezpieczeństwa obowiązujących w ruchu lądowym. Proces dowodzenia w sprawach tego rodzaju wykroczeń zasadniczo jest taki sam, jak w odniesieniu do przestępstwa wypadku drogowego. Dlatego też za celowe uznałem omówienie, w wielkim skrócie, tego zagadnienia.