Piaskowska Olga Maria, Znaczenie rozstrzygnięć administracyjnych w procesie karnym

Problematyka związana z wpływem rozstrzygnięć administracyjnych na postępowanie karne jest zagadnieniem, któremu w literaturze przedmiotu nie poświęcono zbyt wiele uwagi. Na gruncie postępowania karnego nie stała się ona do tej pory przedmiotem żadnego opracowania monograficznego. Fragmentaryczne omówienie tej tematyki można znaleźć jedynie w publikacjach autorstwa P. Hofmańskiego (Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego, Katowice 1988) oraz T. Gardockiej (Prejudycjalność w polskim procesie karnym, Warszawa 1987), są to jednak monografie z okresu obowiązywania kodeksu postępowania karnego z 1969 r., a więc dotyczą nieaktualnego już stanu prawnego, choć w części nadal zachowują swoją aktualność. Obie prace poświęcone są także odmiennym zagadnieniom, a więc kwestia znaczenia rozstrzygnięć administracyjnych w procesie karnym została tam omówiona jedynie ubocznie.

Problematyka ta jest – w mojej opinii – istotna dla postępowania karnego, a obejmuje swoim zakresem wiele zagadnień, którym warto przyjrzeć się bliżej z uwagi na fakt, że niektóre rozstrzygnięcia administracyjne kształtujące stosunki administracyjne, których treścią są prawa, mogą kształtować prawa lub stosunki prawne. Celowo przy tym posłużyłam się pojęciem „rozstrzygnięcie administracyjne”, obejmującym zarówno rozstrzygnięcia wydawane w zwykłym postępowaniu administracyjnym, jak i orzeczenia wydawane w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Przedmiot mojego zainteresowania, początkowo ujęty szerzej, zostanie w dalszej części rozważań ograniczony jedynie do tych rozstrzygnięć, które mogą mieć znaczenie w procesie karnym.

Znaczenie rozstrzygnięć administracyjnych w postępowaniu karnym wynika przede wszystkim ze związku prawa karnego z prawem administracyjnym, mającego swoje źródło we wspólnej przynależności do systemu prawa publicznego, a przejawiającego się w różnych formach, przez co wpływ rozstrzygnięć administracyjnych na postępowanie karne może być wielostronny. Należy zwrócić uwagę, że jest to tematyka, która swoim zakresem sięga do dwóch wyspecjalizowanych dziedzin, tj. postępowania karnego oraz postępowania administracyjnego. Trzeba jednakże na wstępie zaznaczyć, iż problematyka odnosząca się do postępowania administracyjnego będzie stanowić jedynie tło dla zasadniczych rozważań, które dotyczą procesu karnego. Zostanie ona zatem omówiona w sposób szczegółowy, ale jedynie w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla przedstawienia problematyki związanej z tematem tej pracy.

Zagadnienia poruszone w niniejszej monografii mają znaczenie nie tylko teoretyczne, ale i praktyczne, a sprowadzają się przede wszystkim do znalezienia odpowiedzi na pytanie: jakie znaczenie mają rozstrzygnięcia administracyjne w postępowaniu karnym? Udzielenie na nie odpowiedzi wymaga omówienia wielu kwestii – przede wszystkim instytucji prejudycjalności, jej roli oraz normatywnej regulacji tego zjawiska w kodeksie postępowania karnego. Punktem wyjścia dla podejmowanych rozważań będzie jednakże możliwość zetknięcia się sfery procesu karnego ze sferą działalności administracji publicznej, której działalność wpływa na kształtowanie się stosunków społecznych i prawnych. Jedną z jej funkcji jest regulacja stosunków społecznych. Administracja publiczna, poprzez podejmowane przez siebie działania, może również wpłynąć na zmianę, powstanie lub zakończenie trwania określonego stosunku prawnego lub prawa (niektóre z form prawnych działań podejmowanych przez administrację wywołują skutek konstytutywny).

Należy rozważyć także, czy i które z rozstrzygnięć administracyjnych mogą być w postępowaniu karnym rozważane jako mające moc wiążącą (z uwagi na skutek konstytutywny, który mogą wywołać). Z tego też względu trzeba poruszyć również problematykę dopuszczalności rozpoznania i rozstrzygnięcia kwestii, co do której zapadło już postanowienie we właściwym trybie, przez sąd karny w świetle jego kognicji i właściwości, a także mając na względzie zasady konstytucyjne, tj. pewność prawa oraz wynikającą z niej zasadę bezpieczeństwa prawnego, a ponadto założenie jednolitości systemu prawa oraz konstytucyjny podział władz.

Przyjęcie, że rozstrzygnięcie administracyjne może mieć moc wiążącą w postępowaniu karnym, wymaga rozważenia wielu wynikających z tego implikacji, a co najistotniejsze – faktu istnienia bądź nieistnienia podstawy prawnej takiego związania. Należy w szczególności zastanowić się, jakim rozstrzygnięciem administracyjnym może być związany sąd karny (nie ulega bowiem wątpliwości, iż nie każdym), a także w jakim zakresie, tj. na jakiej płaszczyźnie. Omówienia wymagają także skutki wzruszenia tego rozstrzygnięcia na gruncie postępowania administracyjnego dla procesu karnego, w którym zostało uwzględnione.

Zagadnienia omówione w niniejszej pracy pozwoliły na zilustrowanie znaczenia rozstrzygnięć administracyjnych w postępowaniu karnym oraz mocy prejudycjalnej tych rozstrzygnięć poprzez pokazanie różnych związków między tymi sferami działalności państwa.

Niniejsza monografia stanowi skróconą wersję rozprawy doktorskiej. Pragnę serdecznie podziękować prof. UW dr hab. Marii Rogackiej-Rzewnickiej, której cierpliwość i niezwykle cenne rady przyczyniły się do powstania tej rozprawy. Dziękuję także moim recenzentom w przewodzie doktorskim: prof. zw. dr hab. Andrzejowi Murzynowskiemu, prof. UW dr hab. Aleksandrze Wiktorowskiej i prof. SWPS dr hab. Teresie Gardockiej za wszystkie uwagi, które przyczyniły się do ostatecznego kształtu niniejszej pracy.

Niniejsza rozprawa nie powstałaby, gdyby nie wsparcie moich rodziców, bliskich oraz przyjaciół.