11076/2017 - Zasady monitoringu wizyjnego w szkołach

Za działalność szkoły odpowiada jej organ prowadzący, na którym spoczywa ustawowy obowiązek zapewnienia w szczególności bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki 1 ^. Ustawa o systemie oświaty przewiduje możliwość zapewnienia wsparcia finansowego w tym zakresie poprzez programy rządowe mające na celu wspomaganie organów prowadzących w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki lub w podnoszeniu poziomu dyscypliny w szkołach lub placówkach 2 ^.

Tworzone w szkołach i placówkach systemy zapewniania bezpieczeństwa są zróżnicowane w zależności od uwarunkowań lokalnych i obejmują różnorodne rozwiązania organizacyjne, techniczne, a także wychowawcze i profilaktyczne. Jednym z elementów takiego systemu może być także monitoring wizyjny, jeżeli szkoła i organ prowadzący uznają, że zainstalowanie kamer wpłynie pozytywnie na poziom i poczucie bezpieczeństwa społeczności szkolnej.

Dotychczasowa praktyka wskazuje, iż dozór wizyjny sprawdza się jako element kompleksowego systemu zabezpieczenia szkoły przed takimi zagrożeniami jak niszczenie mienia czy wstęp na teren szkoły osób niepożądanych (np. dilerów narkotyków). Ułatwia także identyfikowanie przyczyn wypadków szkolnych, co jest niezwykle ważne zarówno w aspekcie ustalenia odpowiedzialności szkoły za wypadek, jak i roszczeń odszkodowawczych poszkodowanego. Natomiast przydatność monitoringu wizyjnego w wypełnianiu funkcji wychowawczej szkoły wydaje się niewielka. Analogiczne spostrzeżenia zawiera opublikowany w grudniu 2016 r. raport Najwyższej Izby Kontroli "Informacja o wynikach kontroli Wykorzystanie monitoringu wizyjnego w szkołach i jego wpływ na bezpieczeństwo uczniów" 3 ^.

Zdania na temat skutków zainstalowania monitoringu wizyjnego na terenie szkoły są podzielone. W raporcie "Bezpieczeństwo uczniów i klimat społeczny w polskich szkołach" przygotowanym przez Instytut Badań Edukacyjnych 4 wskazano, iż "monitoring doceniany jest przede wszystkim w tych szkołach, w których jest już zainstalowany - w pozostałych jego przydatność raczej nie jest oceniana zbyt wysoko. (...) Warto podkreślić, że stosowanie w szkołach monitoringu wizyjnego spotyka się z dużą krytyką w środowisku pedagogów i psychologów. Specjaliści podkreślają niską skuteczność takich działań i zaznaczają, że jeśli relacje w szkole będą złe, młodzież i tak znajdzie miejsca nienadzorowane, zaś nauczyciele oraz świadkowie nadal nie będą reagować na obserwowaną przemoc. W literaturze podkreśla się też, że metody takie są negatywnie odbierane przez młodzież i mogą wprowadzać wyższe napięcie w relacjach szkolnych." Z punktu widzenia przydatności dla zapobiegania problemom wychowawczym (w tym agresji i przemocy) spory odsetek (27%) ankietowanych nauczycieli ocenił instalowanie kamer, jako "trochę przydatne" (23%) lub "zupełnie nieprzydatne (4%).

Uwzględniając jednakże fakt, iż szkolne systemy monitoringu wizyjnego są stosowane dość powszechnie, podzielam opinię o potrzebie wprowadzenia i ujednolicenia zasad funkcjonowania tego monitoringu w szkołach. W szczególności dotyczy to wprowadzenia regulacji normujących kwestie związane z instalowaniem monitoringu wizyjnego, a także zasady jego prowadzenia i postępowania z tak zgromadzonymi danymi.

Pozwolę sobie jednak zauważyć, iż monitoring wizyjny stosowany na terenie jednostek organizacyjnych systemu oświaty stanowi tylko niewielką część monitoringu wizyjnego stosowanego w przestrzeni publicznej. Uregulowania dotyczące szkół i placówek nie mogą abstrahować od przepisów powszechnie obowiązujących w odniesieniu do instytucji publicznych, co uzasadnia ich wprowadzenie w ramach kompleksowej regulacji dotyczącej monitoringu wizyjnego w Polsce.

Pozostaje bezspornym, iż do czasu wprowadzenia przepisów kompleksowo regulujących system monitoringu wizyjnego w przestrzeni publicznej niezbędne jest wypracowanie standardów i dobrych praktyk funkcjonowania szkolnych systemów monitoringu wspomagających szkoły i organy prowadzące w projektowaniu i optymalnym wykorzystywaniu dozoru wizyjnego jako elementu systemu bezpieczeństwa szkoły. Dlatego też wniosek sformułowany w tym zakresie przez Najwyższą Izbę Kontroli w wyniku kontroli pn. Wykorzystanie monitoringu wizyjnego w szkołach i jego wpływ na bezpieczeństwo uczniów został zrealizowany we współpracy z Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych, który opracował dokument pt. "Wytyczne Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych dotyczące wykorzystania monitoringu wizyjnego w szkołach". W dokumencie tym szeroko omówiono kwestie związane z instalowaniem monitoringu wizyjnego w szkołach, a także zasady prowadzenia monitoringu i postępowania z tak zgromadzonymi danymi. "Wytyczne..." przekazano Kuratorom Oświaty przy piśmie z dnia 10 lutego 2017 r. Nr DWKI-WPB.070.1.2017.DI z prośbą o udostępnienie ich szkołom i placówkom, a także ich organom prowadzącym. Do czasu wprowadzenia regulacji normujących stosowanie monitoringu wizyjnego w przestrzeni publicznej, w tym w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty, opracowany dokument będzie stanowił istotną pomoc edukacyjną, szczególnie przydatną w przypadku, gdy w ramach systemu zapewniania bezpieczeństwa uczniów i pracowników szkoła posiada lub zamierza zainstalować dozór wizyjny na terenie obiektów szkolnych.