12843/2017 - Przeciwdziałanie agresji w polskich szkołach

Od 1 września 2017 r. na mocy przepisów nowej ustawy - Prawo oświatowe 1 zostanie wzmocniona wychowawcza funkcja szkoły. Po raz pierwszy wprowadzono definicję wychowania rozumianego jako wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży.

W podstawie programowej wychowania przedszkolnego i podstawie programowej kształcenia ogólnego rozszerzono zakres zadań wychowawczo-profilaktycznych dla danego typu szkoły i wskazano je także do realizacji na zajęciach z wychowawcą.

Zgodnie z art. 26 cytowanej ustawy, od nowego roku szkolnego 2017/2018 nastąpi połączenie dotychczas odrębnie funkcjonujących szkolnych programów: wychowawczego i profilaktycznego w jeden dokument - program wychowawczo-profilaktyczny szkoły obejmujący:

* treści i działania wychowawcze skierowane do uczniów

* treści i działania profilaktyczne dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów, przygotowane w oparciu o diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej, skierowane do uczniów i społeczności szkolnej, nauczycieli i rodziców.

Program wychowawczo-profilaktyczny szkoły i placówki powinien zawierać wnioski z przeprowadzonej diagnozy potrzeb wychowawczych, profilaktycznych i środowiskowych danej społeczności szkolnej - uczniów, nauczycieli i rodziców.

Połączenie obu programów uwzględnia całościowe oddziaływania wychowawcze wraz z uzupełniającymi działaniami profilaktycznymi w zależności od potrzeb uczniów - zarówno wspieranie dzieci i młodzieży w prawidłowym rozwoju, jak i zapobieganie oraz przeciwdziałanie zachowaniom problemowym.

Uprzejmie informuję, że Ośrodek Rozwoju Edukacji (dalej: ORE) podległy Ministerstwu Edukacji Narodowej w kwietniu i w maju 2017 r. przeszkolił pracowników placówek doskonalenia nauczycieli z 16 województw (ekspertów zmiany wychowawczej). Przeszkoleni w ORE eksperci zostali zobowiązani do przekazania zdobytej wiedzy pracownikom szkół i placówek w danym województwie. Informacja o szkoleniach i materiały są publicznie dostępne na stronie ORE: (http://new.ore.edu.pl/index.php/2017/05/22/program-wychowawczo-profilaktyczny-szkoly-i-placowki-trzecie-spotkanie/).

Szkolenia obejmowały m.in. działania wychowawczo-profilaktyczne, metody i formy przeprowadzania diagnozy potrzeb i problemów w danej społeczności szkolnej, możliwości wykorzystywania w praktyce szkolnej rekomendowanych programów profilaktycznych oraz rolę placówek doskonalenia nauczycieli we wdrażaniu zmian w szkołach i placówkach.

System oświaty zapewnia uczniom możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem zobligowani są do rozpoznania jego potrzeb oraz udzielenia adekwatnego wsparcia. Specjalne potrzeby edukacyjne powinny być postrzegane nie tylko jako wynik działania czynników tkwiących w samym uczniu, ale także jako wynik oddziaływania uwarunkowań, które składają się na kontekst edukacyjny, w jakim funkcjonuje uczeń. Stąd pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polegająca na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia będzie miała za zadanie także rozpoznawanie czynników środowiskowych wpływających na jego funkcjonowanie.

Ważnym ogniwem systemowych rozwiązań dotyczących wspierania uczniów są szkolni specjaliści, którzy stanowić będą pierwszy poziom wsparcia dla nauczycieli i uczniów, a także rodziców. Projektowane zmiany podkreślają konieczność współpracy nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów w zakresie wspierania ucznia i udzielania mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zadaniem szkolnego pedagoga i psychologa będzie diagnozowanie sytuacji wychowawczych w celu rozwiązywania problemów wychowawczych stanowiących barierę i ograniczających aktywne i pełne uczestnictwo ucznia. Szkoły i placówki będą zobowiązane do podejmowania działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, a więc również przeciwdziałania agresji i przemocy rówieśniczej.

Działania profilaktyczne wspierające szkoły i placówki realizowane są także w ramach Rządowego programu wspomagania w latach 2015-2018 organów prowadzących szkoły w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach -"Bezpieczna+". W 2017 r. opracowywane są materiały edukacyjne oraz przeprowadzane warsztaty z zakresu bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni w szkołach, w ramach zadania publicznego pn. Poprawa kompetencji pracowników szkoły, uczniów i ich rodziców w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu.

Przygotowane materiały edukacyjne uwzględniają szerokie spektrum zagadnień bezpiecznego korzystania z cyberprzestrzeni i technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Materiały wzbogacą ogólnodostępny zasób środków dydaktycznych z cyberbezpieczeństwa.

Kluczowe zadania realizacji programu "Bezpieczna+" dotyczą wzmacniania działań profilaktycznych prowadzonych przez szkoły, w tym m.in. w zakresie przeciwdziałania aspołecznym zachowaniom w sieci, wykluczeniu społecznemu i nietolerancji, intensyfikacji działań integrujących nauczycieli, uczniów i rodziców uczniów, wzmacniania współpracy szkół i podmiotów zajmujących się sprawami bezpieczeństwa. Doskonalone są także kompetencje wychowawcze nauczycieli, w tym umiejętności rozpoznawania i przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym. Zostały przygotowane materiały szkoleniowe, narzędzia i modele badawcze, kursy e-learningowe, filmiki pokazowe i instruktażowe.

Realizowany Rządowy program wspomagania w latach 2015-2018 organów prowadzących szkoły w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach "Bezpieczna+" nie przewiduje możliwości dofinansowania monitoringu wizyjnego, w tym instalowania kamer w pomieszczeniach szkolnych. Niemniej jednak organy prowadzące, na których spoczywa ustawowy obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, mogą decydować o wprowadzeniu monitorowania wizyjnego na terenie podległych szkół i placówek. Do czasu wprowadzenia regulacji kompleksowo regulujących system monitoringu wizyjnego w przestrzeni publicznej organy prowadzące i szkoły, które zdecydują się na zainstalowanie kamer, powinny uwzględnić zapisy z dokumentu pn.: Wytyczne Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych dotyczące wykorzystania monitoringu wizyjnego w szkołach, w którym szeroko omówiono kwestie związane z instalowaniem monitoringu wizyjnego w szkołach, a także zasady prowadzenia monitoringu i postępowania z tak zgromadzonymi danymi. Wytyczne przekazano kuratorom oświaty pismem z 10 lutego 2017 r. nr DWKI-WPB.070.1.2017.Dl z prośbą o udostępnienie go szkołom i placówkom, a także ich organom prowadzącym.

W przypadku przygotowania rozwiązań legislacyjnych w zakresie funkcjonowania monitoringu wizyjnego w szkołach i placówkach w oparciu o postulowaną przez wiele środowisk ustawę przepisy powinny dotyczyć działalności prewencyjnej i ewentualnie dowodowej, a nie działalności wychowawczej szkoły. Tworzenie poczucia ciągłego nadzoru i kładzenie nacisku na zewnętrzne formy kontroli może kształtować u uczniów zachowania konformistyczne, realizowane na pokaz, utrudniać branie odpowiedzialności za swoje zachowania, internalizację wartości i kształtowanie się wewnętrznych mechanizmów kontroli.

Organy administracji publicznej, w tym organy prowadzące szkoły i placówki, mają obowiązek współdziałania z Policją, Państwową Strażą Pożarną oraz jednostkami innych służb w działaniach podnoszących bezpieczeństwo dzieci i młodzieży, a także w zapewnieniu właściwych warunków realizacji zadań, w szczególności w prowadzeniu zajęć edukacyjnych. Współpraca z tymi służbami dotyczy upowszechniania wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowania właściwych postaw wobec zagrożeń, w tym związanych z korzystaniem z technologii informacyjno-komunikacyjnych i sytuacji nadzwyczajnych wśród dzieci i młodzieży.

Zapewniam Panią Poseł, że wychowanie i bezpieczeństwo uczniów jest priorytetowym zadaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Resort analizuje wnioski z kontroli, raporty z badań, uwagi i postulaty z debat oświatowych i na ich podstawie opracowuje koncepcje zmian oświatowych oraz przygotowuje projekty aktów prawnych. Wprowadzane od nowego roku szkolnego 2017/2018 rozwiązania prawne dotyczące programu wychowawczo-profilaktycznego oraz pomocy psychologiczno-pedagogicznej wynikają z potrzeby podniesienia efektywności pracy wychowawczej i profilaktycznej szkół i placówek.