BP-lml-1/09 - Procedury sporządzania i uchwalania studium i planów zagospodarowania przestrzennego.

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), zwana dalej ustawą, która weszła wżycie w dniu 15 listopada 2008 r., spowodowała zmiany w procedurach sporządzania i uchwalania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, dalej studium oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dalej miejscowego planu. Zmiana przepisów w tym zakresie miała ścisły związek z zarzutami formalnymi Komisji Wspólnot Europejskich, która podniosła, iż dotychczasowe przepisy polskiego prawa nie zapewniły pełnej transpozycji dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko.

Oznacza to, iż przepisy prawa krajowego od kilku lat nie w pełni odpowiadały wymogom dyrektywy UE. Dlatego, aby nie dopuścić do kontynuowania postępowania wszczętego przeciwko Polsce, w związku z podejrzeniem naruszenia przez nią zobowiązań traktatowych, w wyniku braku zgodności ustawodawstwa RP z dyrektywą

2001/42/WE - należało dążyć do jak najszybszego dostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego.

Mając powyższe na uwadze, do ustawy nie włączono przepisów przejściowych, dotyczących znajdujących się w toku procedur uchwalania studiów i planów miejscowych, gdyż zwłaszcza w odniesieniu do tych ostatnich oznaczałoby to utrwalenie sprzecznego z prawem wspólnotowym porządku prawnego. Z tych samych względów wprowadzony został krótki okres vacatio legis ustawy, a studia i plany miejscowe uchwalane po wejściu w życie omawianych przepisów powinny spełniać rygory wprowadzone przywołaną ustawą.

Taki stan prawny wywołuje w praktyce wiele wątpliwości, zwłaszcza w odniesieniu do toczących się w chwili wejścia w życie ustawy procedur planistycznych.

Ustawa zawiera kilka zmian dotyczących procedur uchwalania studiów i planów miejscowych.

1. Przede wszystkim wprowadzony został nią zupełnie nowy obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu studium, w ramach, której sporządzana jest prognoza oddziaływania na środowisko, dalej prognoza. Oznacza to, że jeżeli w stosunku do studium, które zostało uchwalone po dniu 15 listopada 2008 r., nie przeprowadzono strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z przepisami Działu IV ustawy, procedura nie będzie spełniać wymogów wynikających z jej przepisów, co skutkować powinno stwierdzeniem nieważności uchwały w sprawie uchwalenia studium.

Zatem we wszystkich przypadkach rozpoczętej procedury sporządzania studium (lub jego zmiany), a niezakończonej przed dniem wejścia w życie ustawy podjęciem uchwały, konieczne będzie przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, w tym m.in. opracowanie prognozy, która zgodnie z procedurą planistyczną wskazaną w art. 11 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie była dotychczas wykonywana na potrzeby projektu studium.

2. W odniesieniu do planów miejscowych, procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (do dnia wejścia w życie ustawy istniejąca, jako ocena oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów - realizowana według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska), poddana została modyfikacjom.

Sam zakres prognozy sporządzanej w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ma zbliżony zakres do tego, jaki obowiązywał do dnia wejścia ustawy wżycie. Poprzez zapis art. 53 ustawy nałożono jednakże na organ opracowujący projekt planu miejscowego - konieczność uzgadniania zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w tejże prognozie z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym.

Nie ulega wątpliwości, iż powyższe uzgadnianie powinno mieć miejsce w odniesieniu do wszystkich procedur planistycznych, które nie zostały zakończone do dnia 14 listopada 2008 r. podjęciem uchwały. Wątpliwości natomiast budzi to, jak należy traktować brak powyższego uzgodnienia. Z pewnością jest to wada związana z naruszeniem trybu oraz właściwości organów w toku procedury planistycznej. Wada taka może stanowić podstawę dla stwierdzenia nieważności uchwały.

Jednakże można domniemywać, iż jeżeli ocena oddziaływania na środowisko dotycząca projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, przeprowadzona w oparciu o poprzednio obowiązujące przepisy, została dokonana prawidłowo, wypełnia ona merytoryczne wymogi wynikające z ustawy.

Biorąc pod uwagę specyfikę okresu przejściowego, w którym część procedury została przeprowadzona w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, przy założeniu poprawności merytorycznej prognozy - wydaje się wątpliwe, aby wyłącznie brak uzgodnienia regionalnego dyrektora ochrony środowiska i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego w trybie art. 53 ustawy dotyczącego prognozy do projektu miejscowego planu, mógł być kwalifikowany jak istotne naruszenie trybu sporządzania planu miejscowego, które skutkowałoby uchyleniem przez wojewodę uchwały w tym przedmiocie, zwłaszcza w przypadku, kiedy oba ww. dokumenty poddane były opiniowaniu przez tego wojewodę w trybie dotychczasowych przepisów.

Ponadto zauważyć należy, że przynajmniej w odniesieniu do części omawianych przypadków możliwe będzie również spełnienie formalnych wymogów ustawy. W odniesieniu do rozpoczętych procedur planistycznych w zakresie sporządzenia lub zmiany planu miejscowego, w związku z koniecznością wystąpienia z wnioskiem w sprawie uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji podanych w prognozie, dokumentację składanego wniosku stanowić może opracowana na potrzeby planu miejscowego prognoza. Organ uzgadniający dokona wówczas oceny przedstawionej prognozy w zakresie, o którym mowa w art. 53 ustawy, przedstawiając odpowiednio do potrzeb, opinię przesądzającą o konieczności uzupełnienia lub zmiany prognozy w zakresie odpowiadającym wymogom strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Może się bowiem okazać, że ocena przedstawionej prognozy wykaże, iż w pełni odpowiada ona wymogom ustawy, w związku, z czym zbędne będzie powtarzanie procedury w tym zakresie.

Ponadto wymóg dostosowania procedury sporządzania studium gminnego i planów miejscowych do wymogów ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w odniesieniu do projektów tych dokumentów, które były w trakcie sporządzania w momencie wejścia w życie ustawy nie oznacza konieczności powtarzania już przeprowadzonych w ramach obowiązującej procedury czynności. Oznacza to, że konieczność sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu studium oraz uzyskania wymaganych stanowisk (opinii lub uzgodnień) od organów, o których mowa w art. 57 i art. 58 ustawy, nie wywołuje konieczności powtórzenia dokonanych opinii i uzgodnień wymaganych w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jeżeli projekt dokumentu planistycznego nie uległ zmianie.