LK-680/LP/03/IP - Zwolnienie Polskiego Związku Działkowców i jego członków z podatków lokalnych.

Odpowiadając na pismo z dnia 24 lutego 2003 r. znak (...), przekazane przez Sekretariat Prezesa Rady Ministrów, w sprawie zwolnienia Polskiego Związku Działkowców oraz jego członków z podatków: od nieruchomości, rolnego i leśnego, w związku z nowelizacją ustaw normujących te podatki, Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje:

Na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach działkowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 85, poz. 390 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r., Polski Związek Działkowców z tytułu prowadzenia działalności statutowej, a jego członkowie z tytułu użytkowania działki, byli zwolnieni od podatków i opłat administracyjnych. Zwolnienie to - jak stanowił ust. 2 tego artykułu - nie obejmowało jednak:

-budynków przekraczających normy powierzchni ustalone dla tych budynków w statucie Polskiego Związku Działkowców lub w wydanym na jego podstawie regulaminie pracowniczych ogrodów działkowych,

-budynków lub ich części, zajętych na wykonywanie działalności wytwórczej, handlowej lub usługowej w rozumieniu przepisów o podatku obrotowym.

Zgonie z § 71 Regulaminu Pracowniczego Ogrodu Działkowego, uchwalonego przez Krajową Radę Polskiego Związku Działkowców w dniu 19 lutego 1998 r., w ogrodach miejskich altana może mieć maksymalną powierzchnię do 25 m², natomiast w ogrodach podmiejskich do 35 m².

Z wykładni wyżej powołanego przepisu nie wynika zwolnienie podmiotowe z podatków lokalnych dla Polskiego Związku Działkowców i jego członków. Zwolnienie miało charakter podmiotowo-przedmiotowy. Natomiast całkowite zwolnienie tych podmiotów z podatków lokalnych wynikało jedynie ze sposobu interpretowania tych przepisów bez odniesienia się do całokształtu systemu prawa, który uległ zasadniczej zmianie po wejściu w życie Konstytucji.

Konieczność dokonania nowelizacji art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych w treści obowiązującej do końca 2002 r. wynikała z faktu braku zgodności zwolnienia Polskiego Związku Działkowców oraz jego członków z artykułem 217 Konstytucji, zgodnie z którym nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Do końca 2002 r. zakres powyższego zwolnienia wyznaczała treść statutu bądź regulaminu, czyli dokumentu niebędącego nawet aktem normatywnym, powszechnie obowiązującym.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 84 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2003 r., zwalnia się z podatku od nieruchomości grunty pracowniczych ogrodów działkowych, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej.

W obecnym stanie prawnym opodatkowaniu podlegają więc zarówno budynki Polskiego Związku Działkowców, jak też użytkowników działek.

Należy jednak zauważyć, że od 1 stycznia 2003 r. budynkiem w rozumieniu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest obiekt budowlany w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiadający fundamenty i dach. Oznacza to, że altany niespełniające kryteriów budynku zawartych w tej definicji, a w szczególności niezwiązane trwale z gruntem, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.

Nie można zgodzić się natomiast ze stwierdzeniem, że wszystkie altany o określonej powierzchni zabudowy i wysokości na działkach w pracowniczych ogrodach działkowych, których budowa nie wymaga, zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 6 Prawa budowlanego, uzyskania pozwolenia na budowę, nie są budynkami w rozumieniu tej ustawy. Zacytowany przepis nie wprowadza nowej kategorii obiektu budowlanego poza wymienionymi w art. 3 pkt 1 Prawa budowlanego (podział wyczerpujący). W celu ustalenia, czy obiekt nazywany altaną jest budynkiem, budowlą bądź obiektem małej architektury, należy przeanalizować, czy spełnia kryteria określone w art. 3 pkt 2, pkt 3 lub pkt 4 wyżej powołanej ustawy. Jeżeli obiekt istniejący na terenie działki w pracowniczym ogrodzie działkowym posiada łącznie wszystkie cechy budynku, tj. jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiada fundamenty i dach, to niezależnie od tego, czy na jego wybudowanie zostało wydane pozwolenie na budowę, czy też nie było obowiązku uzyskania takiego pozwolenia, taki obiekt jest budynkiem.

Zawarty w art. 29 ust. 1 pkt 6 Prawa budowlanego opis obiektu służy wyłącznie wskazaniu rodzaju obiektów, jakie mogą bez pozwolenia na budowę i bez zgłoszenia powstawać na terenach pracowniczych ogrodów działkowych. Wskazuje na to również wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6.10.2000 r. IV S.A. 363/98, (opubl. Wspólnota 2000/46/51), zgodnie z którym altaną może być nazwany (i tak traktowany) tylko obiekt wybudowany z zachowaniem warunków regulaminu POD i służący do korzystania z działki znajdującej się na terenie POD. Innego rodzaju obiekty nie są altanami w rozumieniu przepisów o pracowniczych ogrodach działkowych i Prawa budowlanego.

Należy dodać również, że w potocznej definicji za altany uznaje się niewielkie pawilony ogrodowe o lekkiej konstrukcji i ażurowych ścianach, niezwiązane trwale z gruntem, przeznaczone do wypoczynku oraz osłony przed słońcem i deszczem. Takie obiekty stanowią, zgodnie z art. 3 pkt 4 Prawa budowlanego, obiekty małej architektury, niepodlegające podatkowi od nieruchomości.

Powyższe zostało również potwierdzone przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego.

Użycie określenia "altana" (a nie budynek) nie oznacza, że obiekt ten nie może być jednocześnie budynkiem. Potwierdzenia tego faktu można także doszukać się w treści art. 14 ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r. Zgodnie z ust. 2 tego artykułu zwolnienie nie obejmowało budynków przekraczających normy powierzchni ustalone dla tych budynków w statucie Polskiego Związku Działkowców lub w wydanym na jego podstawie regulaminie pracowniczych ogrodów działkowych.

Grunty pracowniczych ogrodów działkowych są zwolnione od podatku rolnego i leśnego na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993 r. Nr 94, poz. 431 ze zm.) oraz ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. Nr 200, poz. 1682 ze zm.), tj. gdy są zakwalifikowane do gruntów korzystających ze zwolnień wymienionych w tych przepisach, np. do użytków rolnych klasy V, VI i VIz, stanowiących około 1/3 użytków rolnych w Polsce.

Opodatkowanie gruntów pracowniczego ogrodu działkowego podatkiem rolnym nastąpi tylko w przypadku, gdy ogród ten jest urządzony na użytkach rolnych lepszej klasy bonitacyjnej, tj. I-IV. Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 1 ustawy o podatku rolnym opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza. Za gospodarstwo rolne uważa się natomiast obszar ww. gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadającej osobowości prawnej. Podkreślić należy, że warunkiem uznania gruntów za gospodarstwo rolne jest wyłącznie spełnienie normy powierzchni określonej w powołanej definicji.

W przypadku, gdy grunty pracowniczego ogrodu działkowego są użytkami rolnymi o powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, tworzą gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy o podatku rolnym. Podstawę opodatkowania dla gruntów gospodarstw rolnych stanowi - zgodnie z art. 4 ustawy o podatku rolnym - liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów i budynków oraz zaliczenia do okręgu podatkowego. Podatek rolny za rok podatkowy od 1 ha przeliczeniowego gruntów wynosi równowartość pieniężną 2,5 q żyta, co oznacza, iż w przeliczeniu na przeciętną powierzchnię działki wyniesie on rocznie około 4 zł.

W przypadku opodatkowania ogrodów działkowych podatkiem leśnym należy zauważyć, że co do zasady grunty leśne nie powinny wchodzić w skład obszaru pracowniczych ogrodów działkowych. Jeżeli pracownicze ogrody działkowe znajdują się na gruntach sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako lasy "Ls", należy dążyć do zmiany zapisów w ewidencji, ponieważ powyższe oznaczenie jest niezgodne z przepisami ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 ze zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454).

W konkluzji należy podkreślić, że wyżej wymienione podatki są podatkami lokalnymi, w związku z czym jednostki samorządu terytorialnego mogą samodzielnie kształtować politykę podatkową, zgodnie ze swą właściwością terytorialną. W ramach posiadanej autonomii finansowej gmina ma pełną możliwość dostosowania wysokości stawek tych danin do warunków ekonomicznych i płatniczych podatników, z prawem do wprowadzenia całkowitego zwolnienia określonych kategorii nieruchomości. Uprawnienie to znajduje wyraz w treści art. 5 ust. 2 i art. 7 ust. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jak również art. 7 ust. 3 ustawy o podatku leśnym i art. 13e ustawy o podatku rolnym. Na podstawie tych przepisów rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia przedmiotowe z podatku od nieruchomości, podatku rolnego i leśnego niż określone w ustawach normujących te podatki, w tym również zwolnienie nieruchomości zajętych na pracownicze ogrody działkowe. Rada gminy może uchwalić te zwolnienia także w trakcie roku podatkowego.

Należy również podkreślić fakt, że zmiany obowiązujących przepisów nie doprowadziły do utraty praw nabytych przez Polski Związek Działkowców. Związek korzystał ze zwolnienia w podatkach i opłatach lokalnych, które to zwolnienie było zwolnieniem bezterminowym i wolą ustawodawcy jego zakres od 1 stycznia 2003 r. został określony w sposób odmienny. Ponadto zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego nowelizacje przepisów ww. ustaw zostały ogłoszone na 30 dni przed ich wejściem w życie i początkiem nowego roku podatkowego.

Podkreślenia wymaga też fakt, że stosownie do treści znowelizowanych przepisów: art. 6 ust. 10 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, art. 6a ust. 9 ustawy o podatku rolnym oraz art. 6 ust. 6 ustawy o podatku leśnym, w celu umożliwienia gminom oszacowania skutków budżetowych zwolnień podatkowych i wywiązywania się z obowiązku sprawozdawczości - obowiązek składania informacji o nieruchomościach, obiektach budowlanych, gruntach i lasach oraz deklaracji na podatek od nieruchomości, podatek rolny i podatek leśny, nałożono również na wszystkich podatników korzystających ze zwolnienia od tych podatków na mocy przepisów ww. ustaw.

Od 1 stycznia 2003 r. obowiązek ten dotyczy również Polskiego Związku Działkowców w zakresie gruntów i budynków podlegających opodatkowaniu, jak i zwolnionych z tych podatków, oraz odpowiednio użytkowników działek (członków Związku) w zakresie budynków stanowiących ich własność, jeżeli podlegają opodatkowaniu.

Sumując, należy stwierdzić, że nowelizacja art. 14 ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych nie spowodowała istotnych zmian w opodatkowaniu pracowniczych ogrodów działkowych. W obecnym stanie prawnym opodatkowaniu podlegają ogrody urządzone na użytkach rolnych o lepszej klasie bonitacyjnej oraz te obiekty budowlane, które są budynkami w rozumieniu Prawa budowlanego.