ON-7-065-12-GRG/96 - Zasady kwalifikacji prawnej czynów podatników i płatników określonych w art. 16 i 17 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników.

W związku z pracami urzędów skarbowych w zakresie ewidencji i identyfikacji podatników, w przypadku stwierdzenia czynów podatników i płatników określonych w art. 16 i 17 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników (Dz. U. Nr 142, poz. 702), zwanej dalej "ustawą o NIP" oraz art. 247 kodeksu karnego, proszę o stosowanie następujących zasad kwalifikacji prawnej przy podejmowaniu czynności zmierzających do wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie:

1) z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o NIP - czynu polegającego na niedokonaniu wbrew obowiązkowi zgłoszenia identyfikacyjnego w terminie przewidzianym przepisami przez:

a) podatnika podatku od towarów i usług, akcyzowego, dochodowego od osób prawnych lub fizycznych - w terminie określonym bezpośrednio w art. 6 ust. 1-7 ustawy o NIP oraz wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych, z uwzględnieniem zasad ustalania terminów dla dokonania poszczególnych czynności przewidzianych w przepisach podatkowych,

b) podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych - w terminie określonym w art. 8 ust. 5 w związku z art. 8 ust. 1 i 4, z zastrzeżeniem art. 8 ust. 2 ustawy o NIP, gdy podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych dokonuje zgłoszenia identyfikacyjnego za pośrednictwem płatnika,

c) podatnika opłacającego wyłącznie podatki stanowiące dochody budżetów gmin - w terminie określonym w art. 6 ust. 8 ustawy o NIP,

2) z art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o NIP - czynu podatnika polegającego na dokonaniu wbrew obowiązkowi zgłoszenia identyfikacyjnego (osobiście lub za pośrednictwem płatnika) więcej niż jednokrotnie,

3) z art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o NIP - czynu polegającego na niepodaniu wbrew obowiązkowi numeru identyfikacji podatkowej lub podaniu numeru fałszywego, popełnionego:

- przez podatnika - w sytuacjach określonych w szczególności w art. 11 ust. 1 i 2 ustawy o NIP,

- przez płatnika - w sytuacji określonej w art. 11 ust. 3, w związku z art. 11 ust. 2 pkt 6 ustawy o NIP,

4) z art. 16 ust. 2 ustawy o NIP - czynu podatnika podatku od towarów i usług, akcyzowego, dochodowego od osób prawnych i fizycznych, do którego ma zastosowanie art. 6 ust. 1-6 ustawy o NIP, polegającego na niedokonaniu aktualizacji danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym w terminie określonym w art. 9 ust. 1 ustawy o NIP, tj. w terminie 60 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych,

5) z art. 17 ust. 1 ustawy o NIP - czynu podmiotu będącego płatnikiem, który na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w stosunku do podatników tego podatku pobiera zaliczki miesięczne, dokonując zmniejszenia kwot zaliczek, lub dokonuje rocznego rozliczenia podatku, a nie dokonywał zmniejszenia kwot zaliczek, polegającego na niedopełnieniu obowiązków określonych w:

a) art. 8 ust. 3 ustawy o NIP - to jest niepobraniu formularzy zgłoszeń identyfikacyjnych dla podatników w terminie wyznaczonym przez urząd skarbowy,

b) art. 8 ust. 4 ustawy o NIP - to jest niedostarczeniu podatnikowi formularza zgłoszenia identyfikacyjnego w terminie 30 dni od dnia potrącenia pierwszej zaliczki na podatek dochodowy lub od dnia złożenia oświadczenia w sprawie rozliczenia rocznego po upływie wyznaczonego terminu na zaopatrzenie się w formularze zgłoszeń,

c) art. 8 ust. 6 ustawy o NIP - to jest nieprzekazaniu zgłoszenia identyfikacyjnego podatnika urzędowi skarbowemu właściwemu dla podatnika w terminie 14 dni od dnia złożenia formularza zgłoszenia przez podatnika,

6) z art. 17 ust. 2 ustawy o NIP - czynu:

a) podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych nie obliczającego samodzielnie zaliczek na ten podatek ani nie opłacającego tego podatku w formach zryczałtowanych, do którego ma zastosowanie art. 6 ust. 7 ustawy o NIP,

b) podatnika podatków stanowiących wyłącznie dochody budżetów gmin, do którego ma zastosowanie art. 6 ust. 8 ustawy o NIP, polegającego na niedokonaniu aktualizacji danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym w przewidzianym przepisami terminie:

- przewidzianym do złożenia zeznania rocznego - dla podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, któremu płatnik nie dokonuje rocznego rozliczenia podatku,

- przekazania do urzędu skarbowego rocznego rozliczenia podatku, za pośrednictwem płatnika - dla podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, któremu płatnik dokonuje rocznego rozliczenia podatku.

Właściwy termin dla aktualizowania danych dla podatników opłacających wyłącznie podatki stanowiące dochody budżetów gmin, jak również sam tryb składania zgłoszeń identyfikacyjnych przez takich podatników Minister Finansów określi w późniejszym terminie, w wykonaniu delegacji z art. 10 ustawy o NIP.

Dodatkowo:

7) z art. 247 kodeksu karnego - czynu podatnika lub osoby uprawnionej do jego reprezentowania, która wypełnia w imieniu podatnika formularz zgłoszenia identyfikacyjnego (lub załącznika) oraz składa na nim podpis, polegającego na podaniu w zgłoszeniu (załączniku) - traktowanym jako zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu w zakresie ewidencji i identyfikacji podatników - danych nieprawdziwych lub zatajeniu danych prawdziwych.

Czyny zabronione, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 oraz ust. 2 ustawy o NIP, są przestępstwami ściganymi w trybie publicznoskargowym, bezwnioskowymi, w stosunku do których prokurator lub policja państwowa wszczyna z urzędu postępowanie przygotowawcze na skutek dokonanego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, prowadzi to postępowanie w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania karnego, a następnie wnosi akt oskarżenia do sądu powszechnego. Przestępstwa te są zagrożone karą grzywny, orzekanej w granicach przewidzianych w art. 36 § 1 kodeksu karnego.

Czyny zabronione określone w art. 17 ust. 1 i 2 ustawy o NIP są wykroczeniami zagrożonymi karą grzywny, orzekanej w granicach ustalonych w art. 24 § 1 kodeksu wykroczeń. Wszczęcie postępowania w sprawach o te czyny następuje na podstawie wniosku o ukaranie złożonego na piśmie przez uprawniony podmiot, wymieniony w art. 20 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks ten określa również zasady prowadzenia postępowania oraz orzekania w zakresie wykroczeń przewidzianych w ustawie o NIP.

Czyn polegający na podaniu w zgłoszeniu (załączniku) danych nieprawdziwych lub zatajeniu danych prawdziwych, wypełniający dyspozycję art. 247 kodeksu karnego, jest występkiem stanowiącym przestępstwo ścigane w trybie publicznoskargowym, bezwnioskowym, na zasadach przewidzianych w kodeksie postępowania karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5.

Określenie w ustawie o NIP przedstawionego wyżej systemu sankcji, jak również kwalifikacja pewnej grupy czynów związanych z wypełnianiem obowiązku ewidencyjnego jako przestępstwa z art. 247 kodeksu karnego, ma w założeniu ustawodawcy dyscyplinować podatników i płatników do prawidłowego i terminowego wykonywania przez te podmioty nałożonych obowiązków.

Mając powyższe na względzie, w razie stwierdzenia nieprawidłowości ze strony podatników lub płatników w zakresie objętym dyspozycją art. 16 i 17 ustawy o NIP oraz art. 247 kodeksu karnego, organy podatkowe - stosownie do dyspozycji art. 255 i nast. kodeksu postępowania karnego - winny niezwłocznie podjąć odpowiednie czynności w celu wszczęcia przez właściwy organ postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie, tj. złożyć zawiadomienie o przestępstwie w przypadku popełnienia czynu z art. 247 kodeksu karnego lub z art. 16 ust. 1 i 2 ustawy o NIP oraz skierować wniosek o ukaranie w razie popełnienia wykroczenia z art. 17 ust. 1 i 2 tej ustawy.

Jednocześnie, bacząc na stosunkowo krótki okres vacatio legis ustawy o NIP oraz na fakt, iż operacja nadania numerów identyfikacji podatkowej, ewidencjonowania oraz aktualizowania danych ewidencyjnych obejmuje znaczną liczbę podatników, mogąc niektórym z nich z powodu braku doświadczenia sprawiać trudności, jak równie uwzględniając konieczność bieżącego organizowania i usprawniania prac urzędów skarbowych nad ewidencją i identyfikacją podatników w zakresie prawidłowego i terminowego wykonywania zadań wynikających z ustawy o NIP oraz stałego upowszechniania systemu przy użyciu wszelkich dostępnych środków, zalecam, aby w bieżącym roku zachować dużą dozę ostrożności w zakresie działań mających na celu podjęcie przez właściwe organy postępowania o przestępstwo lub wykroczenie, zwłaszcza wobec osób dokonujących zgłoszeń identyfikacyjnych na formularzu NIP-3. Powinno to dotyczyć zwłaszcza stwierdzenia nieprawidłowości natury formalno-porządkowej popełnionych w wyniku drobnych uchybień, nieznacznego przekroczenia terminu do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego lub aktualizacji danych, oczywistych, prostych omyłek oraz nieznacznych błędów nie podających w wątpliwość wiarygodności zapisów dokonanych na formularzu.

Podkreślenia jednakże wymaga, iż prowadzenie w bieżącym roku liberalnej polityki pociągania do odpowiedzialności podatników w przedstawionym zakresie nie może odnosić się do podmiotów, które przed wejściem w życie ustawy o NIP prowadziły działalność podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, posługujących się numerami identyfikacji podatkowej nadanymi na podstawie art. 9 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.), a także podatników posługujących się przed 1 stycznia 1996 r. numerem tymczasowym, bowiem od takich podatników - jako posiadających doświadczenie w zakresie rejestracji, identyfikacji oraz aktualizowania danych - należy oczekiwać pełnej subordynacji co do prawidłowego i terminowego wykonywania przez nich obowiązków określonych w ustawie o NIP. Podobnie, stosowanie złagodzonych kryteriów systemu karania nie będzie dotyczyć podatników, którzy wskutek zamierzonych, umyślnych działań nie dokonali zgłoszenia identyfikacyjnego, dokonali zgłoszenia więcej niż jednokrotnie lub dokonali go ze znacznym przekroczeniem przewidzianego w przepisach terminu bądź świadomie wypełnili formularze nierzetelnie.

Niezależnie od przedstawionych uwag organy podatkowe powinny na bieżąco prowadzić, przy użyciu wszelkich dostępnych środków, szeroko zakrojone działania mające na celu upowszechnianie informacji o poszczególnych obowiązkach spoczywających na podatnikach i płatnikach, przewidzianych dla nich w przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników.

W związku z powyższym proszę Panie i Panów Dyrektorów o podjęcie stosownych działań zapewniających w podległych urzędach skarbowych realizację powyższych zasad i zaleceń.