PP/024/65/153/96 - Weksel in blanco jako forma zabezpieczenia pożyczki w publicznym obrocie papierami wartościowymi.

W odpowiedzi na pismo Biuro Prawne KPW przedstawia następujące stanowisko:

Weksel jest to papier wartościowy o dokładnie określonej przez Prawo wekslowe formie, charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego. Przez weksel in blanco należy natomiast rozumieć blankiet wekslowy, zaopatrzony bądź w sam podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre elementy weksla, przy czym podpis na wekslu musi być złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Łącznie z wekslem in blanco składana jest zazwyczaj deklaracja wekslowa, która stwierdza treść porozumienia pomiędzy osobą zobowiązaną z weksla a osobą, która jest wierzycielem z tego weksla, co do wypełnienia weksla.

W uchwale z dn. 26.06.1995 r. (sygn. akt III CZP 66/95) Sąd Najwyższy stwierdził, że treść zobowiązania wekslowego ustala się na podstawie tekstu weksla. W uzasadnieniu podniósł, iż do specyficznych cech zobowiązania wekslowego (Prawo wekslowe z dn. 28.04.1936 r. jest bowiem ustawą szczególną w stosunku do kodeksu cywilnego) należy formalna i materialna surowość. Pierwsza przejawia się w tym, że koniecznym warunkiem powstania zobowiązania wekslowego jest wystawienie weksla-dokumentu, który musi spełnić określone wymagania formalne. W odniesieniu do weksla trasowanego wskazano je w art. 1 i 2, a w odniesieniu do weksla własnego - w art. 101 i 102 Prawa wekslowego. Zdaniem SN samo wystawienie i podpisanie dokumentu, odpowiadającego tym wymaganiom, nie oznacza, że powstało zobowiązanie wekslowe wystawcy. Do tego konieczna jest bowiem jeszcze umowa między wystawcą weksla a remitentem (odbiorcą weksla; w naszym przypadku - bankiem). Podobnie jest ze zobowiązaniem akceptanta, poręczyciela i indosanta. Charakter takiej umowy ma - jak to wynika z wywodów SN - wydanie tego dokumentu odbiorcy. Przyjęcie teorii umownej w niczym nie zmienia formalnego charakteru zobowiązania wekslowego, jeżeli bowiem weksel jest nieważny zobowiązanie wekslowe, mimo zawarcia umowy, nie powstaje. Dla właściwej oceny, czy weksel własny in blanco z klauzulą "nie na zlecenie", z dodatkowym zastrzeżeniem w deklaracji wekslowej o niedopuszczalności przedstawienia go do zapłaty przed upływem trzech lat od chwili wykorzystania całego kredytu, stanowi zabezpieczenie w rozumieniu pkt 2 lit. a załącznika nr 1 do zarządzenia Przewodniczącego KPW z dn. 17.03.1994 r.; należy mieć na uwadze stanowisko SN w zakresie wystawiania i wypełniania weksla in blanco:

- "kto umieścił swój podpis na blankiecie wekslowym ze świadomością, że dokument ten będzie lub może być wypełniony zobowiązaniem wekslowym, czyli podpisał blankiet w takich okolicznościach i w takiej formie, że według panujących w obrocie zapatrywań należało wnosić, iż miał zamiar zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, i ten podpisany dokument oddał osobie trzeciej - ten podpisem swym w związku z oddaniem blankietu stworzył już z chwilą oddania zobowiązanie do ponoszenia wekslowej odpowiedzialności po wypełnieniu blankietu treścią weksla czyniącemu zadość wymaganiom art. 1 prawa wekslowego" - orzeczenie z dn. 2.05.1935 r.,

- "«weksel in blanco» nie jest jeszcze wekslem, ale nie jest bezwartościowym papierem, bo może być wypełniony zgodnie z umową" - orzeczenie z dn. 17.01.1933 r.,

- "weksel wystawiony in blanco musi w chwili przedstawienia go do realizacji zawierać wszystkie cechy ważności, w przeciwnym razie nie rodzi zobowiązania wekslowego. Uzupełnienie weksla in blanco musi nastąpić najpóźniej przed założeniem protestu lub przed wniesieniem pozwu" - orzeczenie z dn. 19.12.1962 r.

Mając powyższe na uwadze uznać należy, iż zobowiązanie wekslowe powstaje po wystawieniu weksla przez wystawcę i wydaniu dokumentu remitentowi. Tym samym dopiero wówczas powstaje zobowiązanie wekslowe, mogące samo w sobie stanowić zabezpieczenie np. udzielonej pożyczki. Jak wynika z orzeczeń SN w przypadku weksla in blanco, to zobowiązanie powstaje jeszcze później - dopiero bowiem z chwilą jego uzupełnienia, co musi nastąpić najpóźniej przed oprotestowaniem weksla bądź wniesieniem pozwu.

Z uwagi na to, że weksel własny in blanco z klauzulą "nie na zlecenie" nie został jeszcze przez dom maklerski wystawiony i przekazany do banku, a sama deklaracja wekslowa nie stanowi zobowiązania ani tym bardziej zabezpieczenia, przyjąć należy, że w opisanym przypadku nie można uznać samego zapisu w umowie pożyczki za zabezpieczenie, o którym mowa w pkt 2 lit. a załącznika nr 1 do zarządzenia Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych z dn. 17.03.1994 r. w sprawie określenia minimalnej wartości środków własnych oraz maksymalnej wysokości kredytów przeznaczonych na uruchomienie działalności maklerskiej (MP nr 21, poz. 169 z późn. zm.).