SP2/K-861-342-2258/99 - Egzekucja z udziału w spółce z o.o.

W związku z pismem z 9 września 1999 r. nr PNI/2-80/513/99/W w sprawie trybu zbywania zajętych egzekucyjnie udziałów w spółkach prawa handlowego Ministerstwo Finansów zauważa przede wszystkim, że przy egzekucji z udziału w spółce z o.o. zaspokojenie wierzyciela może nastąpić poprzez realizację bezpośrednio związanych z udziałem świadczeń, jak: przypadającej wspólnikowi części zysku (art. 191 k.h.), sum należnych mu na skutek umorzenia udziału w całości lub w części, bez względu na to, czy chodzi o umorzenie z czystego zysku czy też z kapitału zakładowego (art. 193 k.h.), wpłat zwracanych dłużnikowi w związku z obniżeniem kapitału zakładowego (art. 259 k.h.), części majątku przypadającej wspólnikowi w związku z likwidacją spółki (art. 275 k.h.) lub utratą przez umowę spółki mocy obowiązującej, w sytuacji, o której mowa w art. 172 k.h., ceny przejęcia udziałów w razie sądowego wyłączenia wspólnika na żądanie pozostałych wspólników (art. 280 k.h.) oraz równowartości pieniężnej udziału w razie nabycia go przez spółkę, w związku z połączeniem z inną spółką (art. 284 § 3 k.h.), lub przekształcenia spółki w spółkę akcyjną (art. 497 w zw. z art. 494 k.h.) oraz poprzez sprzedaż udziału.

Przedmiotem egzekucji nie mogą być natomiast osobiste uprawnienia zobowiązanego, jak np. prawo do głosowania.

Sprzedaż egzekucyjna udziału w spółce, jako najbardziej uciążliwy dla zobowiązanego środek egzekucyjny, powinna być stosowana w ostateczności, gdy inne środki egzekucji z tego prawa nie rokują szans zaspokojenia wierzyciela w rozsądnym czasie.

Do skutecznego dokonania zajęcia udziału w spółce z o.o. zbyteczne jest równoczesne odebranie zobowiązanemu dokumentu potwierdzającego posiadanie przez zobowiązanego udziału.

Zajęcie udziału następuje zatem na podstawie art 89 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.), poprzez zawiadomienie dłużnika zajętej wierzytelności lub prawa, aby należnej od niego sumy lub świadczenia, do wysokości egzekwowanej należności wraz z kosztami egzekucyjnymi, bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu, lecz należne sumy wpłacił organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności.

Zajęcie jest skuteczne z chwilą doręczenia omawianego wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności lub prawa i z tą chwilą organ egzekucyjny, na mocy art. 94 § 1 powyższej ustawy, może wykonywać prawa zobowiązanego w zakresie realizacji zajętej wierzytelności lub prawa, w tym prawo do zbycia udziału. Organ egzekucyjny może wykonać to prawo wyłącznie jednak za zgodą sądu. Zabezpieczenie praw zobowiązanego wymaga bowiem działania zgodnego z § 3 powołanego artykułu, co oznacza, że organ egzekucyjny powinien wystąpić do sądu o nakazanie sprzedaży zajętego udziału.

Dalszy tryb postępowania reguluje art. 185 Kodeksu handlowego. Z jego przepisów wynika, że jeżeli sąd rejestrowy zarządzi sprzedaż zajętego udziału, a umowa spółki uzależnia jego zbycie od zezwolenia spółki lub w inny sposób ogranicza, spółka ma prawo przedstawić osobę, która nabędzie udział za cenę, jaką określi sąd rejestrowy. Zapłata ceny nabycia udziału przez osobę wskazaną przez spółkę kończy egzekucję.

Jeżeli jednak spółka, w ciągu dwóch tygodni po zawiadomieniu jej przez sąd o zarządzeniu sprzedaży, nie zgłosi wniosku o przeprowadzenie przez sąd oszacowania ceny nabycia udziału albo osoba wskazana przez spółkę, w ciągu dwóch tygodni od zawiadomienia spółki o ustaleniu ceny nabycia, nie złoży komornikowi ustalonej ceny, udziały podlegają sprzedaży w trybie przewidzianym w przepisach egzekucyjnych. W takiej sytuacji do sprzedaży udziałów stosuje się przepisy o sprzedaży ruchomości (art. 908 k.p.c.), a więc w konsekwencji sądową sprzedaż egzekucyjną.

Jeżeli jednak umowa spółki nie przewiduje ograniczeń zbycia udziałów (co jest sytuacją rzadko występującą), administracyjny organ egzekucyjny, po wydaniu przez sąd orzeczenia, sam dokonuje sprzedaży udziału stosując odpowiednio - przy zastosowaniu wykładni systemowej i celowościowej - do tej sprzedaży przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w części dotyczącej egzekucyjnej sprzedaży ruchomości.