SPS-023-10748/09 - Tajemnica zawodowa doradców podatkowych.

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na przekazaną przy piśmie z lipca 2009 r. (znak SPS-023-10748/09) interpelację posła na Sejm RP pana Tomasza Lenza w sprawie nowelizacji ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2008 r. Nr 73, poz. 443, z późn. zm.) przedstawiam następujące stanowisko:

Zaproponowana w przygotowanym przez Ministerstwo Finansów projekcie ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw zmiana brzmienia art. 180 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (art. 4 projektu) polega na wzmocnieniu ochrony tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego.

Obecnie doradca podatkowy podlega ogólnym zasadom zwalniania z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, określonym w art. 180 § 1 k.p.k. Stosownie do wymienionego przepisu zarówno sąd, jak i prokurator uprawnieni są do zwolnienia doradcy podatkowego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Jednocześnie na postanowienie prokuratora lub sądu w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej nie przysługuje zażalenie.

Tymczasem ochrona tajemnicy zawodowej w przypadku przedstawicieli innych zawodów zaufania publicznego wykonujących czynności doradztwa podatkowego, tj. adwokatów i radców prawnych, jest znacznie szersza. Zgodnie bowiem z art. 180 § 2 k.p.k. osoby obowiązane do zachowania m.in. tajemnicy adwokackiej i radcy prawnego mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Jednocześnie na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. A zatem w przypadku wymienionych zawodów zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej możliwe jest jedynie przez sąd.

Wobec faktu, iż zarówno doradcy podatkowi, jak też adwokaci i radcowie prawni uprawnieni są do wykonywania czynności doradztwa podatkowego, w ocenie Ministerstwa Finansów rozwiązanie przewidziane w art. 180 § 2 k.p.k. powinno konsekwentnie znaleźć zastosowanie również w przypadku osoby wykonującej zawód doradcy podatkowego. Dlatego też zrównanie w prawach procesowych w zakresie prawa odmowy zeznań co do faktów objętych tajemnicą zawodową przedstawicieli tych zawodów ma głębokie uzasadnienie, polegające na prawie obywatela do takiej samej ochrony w przypadku powierzenia swoich spraw podatkowych przedstawicielowi któregokolwiek z wymienionych zawodów zaufania publicznego.

Charakter informacji przekazywanych podmiotom wykonującym doradztwo podatkowe przemawia za zwiększeniem ochrony tajemnicy zawodowej doradców podatkowych. Informacje te dotyczą nie tylko spraw majątkowych, ale także np. stanu rodzinnego usługobiorcy. Powierzając doradcy podatkowemu swoje dane z życia prywatnego dotyczące majątku, źródeł dochodu, stanu oszczędności, stanu rodzinnego, stosunków majątkowych małżeńskich itp., klienci oczekują pełnej ochrony tych danych, zgodnie z ustawowym obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej, ciążącym na doradcy podatkowym.

Trafnie podnosi pan poseł Tomasz Lenz w zgłoszonej interpelacji, iż zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązanie stanowi konsekwencję uregulowań dyrektywy 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dot. usług na rynku wewnętrznym zakazujących ograniczeń w prowadzeniu tzw. spółek multidyscyplinarnych. Przygotowany projekt ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw zawiera uregulowania umożliwiające doradcy podatkowemu prowadzenie spółki multidyscyplinarnej z innymi podmiotami uprawnionymi do zawodowego wykonywania czynności doradztwa podatkowego, tj. m.in. adwokatami i radcami prawnymi. Konieczne w związku z tym jest zrównanie praw tych podmiotów w zakresie obowiązującej ich tajemnicy zawodowej, tak aby mogli na równych zasadach wykonywać doradztwo podatkowe. Obowiązek taki określa wprost art. 25 ust. 2 lit. c) ww. dyrektywy, zgodnie z którym w przypadku, gdy wykonywanie "działalności wielodyscyplinarnej (...) jest dozwolone, państwa członkowskie zapewniają wzajemną zgodność uregulowań dotyczących m.in. postępowania zawodowego w przypadku różnych rodzajów działalności, w szczególności w odniesieniu do zagadnień związanych z tajemnicą zawodową".

Dotychczasowe rozwiązanie, w ocenie Ministerstwa Finansów, spowodować może niepewność na rynku usług, gdyż usługobiorca, powierzając swoją sprawę i związane z nią informacje doradcy podatkowemu i np. radcy prawnemu, działającym wspólnie w spółce multidyscyplinarnej, nie miałby pewności, jakie zasady dotyczące zwalniania tych podmiotów z tajemnicy zawodowej będą miały zastosowanie w odniesieniu do jego sprawy. Doradca podatkowy mógłby bowiem zostać zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy przez sąd, a także przez prokuratora, natomiast radca prawny jedynie przez sąd.

Za przyjęciem zaprojektowanego rozwiązania przemawia również podniesiony przez pana posła fakt, iż doradcy podatkowi, podobnie jak adwokaci i radcowie prawni, są profesjonalnymi pełnomocnikami procesowymi, co wynika z uregulowań ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Uregulowania wymienionej ustawy przewidują możliwość ustanowienia przez sąd dla strony postępowania w ramach prawa pomocy doradcy podatkowego jako pełnomocnika procesowego, zaś wykonywanie prawa pomocy stanowi obowiązek doradcy podatkowego.

Słusznie też zauważył pan poseł, iż zaprojektowana zmiana została pozytywnie zaopiniowana przez Radę Legislacyjną przy Prezesie Rady Ministrów. W ocenie Rady Legislacyjnej obecny stan nie odpowiada podstawowym celom tajemnicy zawodowej ustawowo chronionej.

Pragnę jednocześnie zauważyć, iż zaproponowane przez Ministerstwo Finansów rozwiązanie w zakresie spółek multidyscyplinarnych budzi zastrzeżenia ministra sprawiedliwości. Kwestia ta znalazła odzwierciedlenie w protokole rozbieżności przedłożonym wraz z projektem ustawy Komitetowi Rady Ministrów.