SPS-023-14489/10 - Stanowisko MEN w sprawie realizacji dodatkowo przepracowanej przez nauczycieli godziny w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy.

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pana posła Jana Kamińskiego (SPS-023-14489/10) z dnia 11 lutego 2010 r., dotyczącą realizacji zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy - Karta Nauczyciela, pozwolę sobie wyrazić następującą opinię.

Ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 1, poz. 1) został zmieniony przepis art. 42 ust. 2 ustawy - Karta Nauczyciela. Zmiana ta polegała na dookreśleniu zajęć, które nauczyciel obowiązany jest prowadzić w ramach zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły, oraz określeniu tygodniowego wymiaru godzin tych zajęć. Przepisy te weszły w życie z dniem 1 września 2009 r. Należy jednak zauważyć, iż przed wejściem w życie powołanej nowelizacji, zgodnie z przepisami ustawy - Karta Nauczyciela, wszyscy nauczyciele w ramach czasu pracy i ustalonego wynagrodzenia również zobowiązani byli do realizacji zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów, pomimo iż przepisy ustawowe nie precyzowały bliżej tych zajęć oraz nie określały ich wymiaru.

W świetle przepisów art. 42 ust. 1 i 2 ustawy - Karta Nauczyciela, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 21 listopada 2008 r., w ramach ustalonego wynagrodzenia oraz czasu pracy nieprzekraczającego 40 godzin na tydzień nauczyciel zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć obowiązany jest realizować:

Jak wynika z powyższego, aktualne przepisy zobowiązują nauczyciela szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, do prowadzenia zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) ustawy - Karta Nauczyciela, w wymiarze 2 godzin w tygodniu. Jednakże nowelizacją z dnia 21 listopada 2008 r. wprowadzono na rok szkolny 2009/2010 przepis przejściowy w zakresie wymiaru zajęć realizowanych w ramach zadań statutowych szkoły. Zgodnie z art. 5 ust. 1 powołanej ustawy wymiar zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) ustawy - Karta Nauczyciela, wynosi od dnia 1 września 2009 r. do dnia 31 sierpnia 2010 r. 1 godzinę tygodniowo. Powyższe oznacza, iż od dnia 1 września 2010 r. nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym specjalnych, będzie obowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w ramach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły w wymiarze 2 godzin w tygodniu.

Odnosząc się do nieprawidłowości w zakresie realizacji godzin zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy - Karta Nauczyciela, uprzejmie informuję, iż w celu pomocy we właściwej realizacji nowych przepisów Ministerstwo Edukacji Narodowej zamieściło na swojej stronie internetowej stanowisko MEN w sprawie sposobu wykonania tych przepisów. W stanowisku tym wyjaśniono, jakie osoby podlegają realizacji powołanych przepisów, jakie rodzaje zajęć mogą być realizowane w ramach godzin, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) Karty Nauczyciela, jaki powinien być czas trwania zajęć oraz w jaki sposób należy rozliczać godziny tych zajęć. Podjęcie decyzji w kwestii rodzaju zajęć, które będą realizowane w szkole w ramach godzin, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) Karty Nauczyciela, przydzielenie tych godzin do realizacji poszczególnym nauczycielom oraz rozliczanie tych godzin należy do kompetencji dyrektora szkoły.

Zgodnie z § 2 ust. 5a rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 z późn. zm.) godziny do dyspozycji dyrektora, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) Karty Nauczyciela, to zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów przeznaczone na pracę z uczniem zdolnym lub z uczniem mającym trudności w nauce oraz zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów. W świetle powyższego, zgodnie z prezentowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej stanowiskiem, zajęcia te powinny wychodzić naprzeciw indywidualnym potrzebom uczniów poprzez udzielanie im pomocy w przezwyciężaniu trudności, rozwijaniu zdolności lub pogłębianiu zainteresowań, a także poprzez sprawowanie nad nimi opieki, zależnie od potrzeb. Wspomagając się godzinami, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) ww. ustawy, szkoła podstawowa i gimnazjum mogą również wzbogacić ofertę świetlicy. Podjęcie decyzji w kwestii, jakie zajęcia będą realizowane w szkole w ramach godzin, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) Karty Nauczyciela, należy do kompetencji dyrektora szkoły. Realizacja powyższych godzin nie jest obarczona ograniczeniami przepisów w zakresie liczby uczniów uczestniczących w zajęciach, tematyki, rozłożenia w czasie oraz formy realizacji. Godzin tych nie można jednakże przeznaczyć na zajęcia obowiązkowe, opiekę nad uczniami podczas ich dowozu do szkoły, doraźne zastępstwa oraz nauczanie indywidualne.

Należy podkreślić, iż przeznaczenie zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) ustawy - Karta Nauczyciela, na doraźne zastępstwa narusza przepis § 2 ust. 5a powołanego rozporządzenia definiujący godziny do dyspozycji dyrektora, jak również art. 35 ust. 2a i 3 ustawy - Karta Nauczyciela. Zgodnie z art. 35 ust. 2a ustawy - Karta Nauczyciela przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. W myśl art. 35 ust. 3 ustawy - Karta Nauczyciela wynagrodzenie za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Przepis art. 30 ust. 6 powołanej ustawy upoważnia organ prowadzący szkołę do określenia, w drodze regulaminu, m.in. szczegółowych warunków obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny doraźnych zastępstw. Z powołanych przepisów wynika jednoznacznie, że w ramach godzin doraźnych zastępstw realizowane są zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, tj. zajęcia, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 ustawy - Karta Nauczyciela. Dla nauczyciela zastępującego są to godziny zajęć wykraczające ponad obowiązujący tego nauczyciela tygodniowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że są to zajęcia realizowane przez nauczyciela nieodpłatnie jako czynności lub zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy - Karta Nauczyciela. Każdorazowo przyznanie nauczycielowi godziny doraźnego zastępstwa za nieobecnego nauczyciela skutkuje zatem przyznaniem dodatkowego wynagrodzenia. Nauczyciel, który nie otrzymał wynagrodzenia za realizację doraźnych zastępstw, ma prawo wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o wynagrodzenie z tego tytułu.

W opinii Ministerstwa Edukacji Narodowej do zajęć wskazanych w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) ustawy - Karta Nauczyciela, których prowadzenie dyrektor szkoły może zlecić nauczycielowi bez dodatkowego wynagrodzenia, można natomiast zakwalifikować prowadzenie przez nauczycieli kół zainteresowań. Są to bowiem zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów, a więc mieszczą się w definicji godzin do dyspozycji dyrektora, określonej w § 2 ust. 5a rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych.

Po sześciu miesiącach obowiązywania znowelizowanego art. 42 ust. 2 ww. ustawy można stwierdzić, że wprowadzenie obowiązku ewidencjonowania jednej z godzin pracy nauczyciela realizowanej w ramach zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły powoduje pewne trudności wynikające z faktu, że jest to nowy obowiązek, obecnie na etapie wdrażania. Nie ulega wątpliwości, że niniejsza nowelizacja wymogła zmiany organizacyjne w szkołach, ale należy pamiętać, że zajęcia, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) ustawy - Karta Nauczyciela, zostały wprowadzone z myślą o potrzebach uczniów i dla ich dobra.

Ponadto uprzejmie informuję, iż nie planuje się wprowadzenia rozwiązań zapobiegających nieprawidłowościom w zakresie realizacji godzin zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy - Karta Nauczyciela, gdyż takie rozwiązania są już przewidziane w obowiązujących przepisach. Zgodnie z § 6 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324) formami nadzoru pedagogicznego są ewaluacja, kontrola oraz wspomaganie. W myśl § 2 pkt 9 ww. rozporządzenia przez kontrolę rozumie się działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny prowadzone w szkole lub placówce w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek. Jak wynika z powyższego, organ sprawujący nadzór pedagogiczny kontroluje przestrzeganie przez szkoły przepisów prawa w zakresie m.in. działalności statutowej szkół. Kontrola ta dokonywana jest pod względem legalności. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą przeprowadza kontrolę zgodnie z procedurą określoną w powołanym rozporządzeniu. Zajęcia, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b) ustawy - Karta Nauczyciela, realizowane są w ramach zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły. Bezsporne jest zatem to, iż organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest uprawniony do kontroli przestrzegania przez szkoły przepisów prawa dotyczących działalności szkoły w przedmiotowym zakresie.

Niezależnie od powyższego każdy, kto stwierdzi niewłaściwe wykonywanie obowiązków służbowych przez dyrektora szkoły prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, ma prawo złożyć skargę odpowiednio do rady gminy lub rady powiatu. W świetle bowiem przepisów art. 229 pkt 3 i 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) organem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej zadań lub działalności dyrektora szkoły prowadzonej przez gminę jest rada gminy, zaś dyrektora szkoły prowadzonej przez powiat jest rada powiatu. Powyższe stanowisko potwierdza wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2006 r. (LEX Nr 321539). Jeżeli działalność dyrektora szkoły doprowadzi do powstania roszczeń nauczyciela ze stosunku pracy, zgodnie z art. 91c ust. 2 ustawy - Karta Nauczyciela nauczyciel może dochodzić swoich roszczeń przed sądem pracy.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia, uprzejmie proszę Pana Marszałka o ich przyjęcie.