SPS-023-19824/10 - Stanowisko MPiPS w sprawie sporu dotyczącego zawieszenia działalności gospodarczej na linii przedsiębiorcy - ZUS

Zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 19 września 2008 r., obowiązek ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą istniał od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Dokonanie wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych było więc dopuszczalne w odniesieniu do tych osób, które całkowicie zaprzestały prowadzenia działalności, nawet jeśli nie dokonały wymaganego przepisami wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej. Nie były kwestionowane przypadki związane przykładowo z wyrejestrowaniem w związku z sezonowością prowadzonej działalności.

Należy jednocześnie podkreślić, że obowiązujące przepisy ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.), jak i przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.) przewidywały wymóg prowadzenia działalności w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność nie może mieć charakteru przypadkowego i okazjonalnego. Ponadto prowadzenie działalności występuje nie tylko w okresach faktycznego wykonywania usług, ale także w okresach wykonywania innych czynności związanych z działalnością, np. czynności w zakresie reklamy, składania ofert, ogłoszeń, przygotowywania kosztorysów, zakupu materiałów, wystawiania rachunków, czy też oczekiwania na klienta lub poszukiwania kolejnych zamówień. Pojęcie działalności gospodarczej nie sprowadza się tylko do procesów technologicznych i zjawisk ekonomicznych zachodzących w toku działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej prowadzonej w celach zarobkowych, ale obejmuje także czynności faktyczne i prawne związane z działalnością. Brak jest więc podstaw do uznania wyrejestrowania z ubezpieczeń za uprawnione, jeśli dalej kontynuowane było wykonywanie wyżej wymienionych czynności związanych z działalnością gospodarczą. Nie stanowi podstawy do wyrejestrowania także brak rentowności prowadzonej działalności. Powyższe stanowisko znajduje oparcie w orzecznictwie sądowym, np. postanowienie SN z 17 lipca 2003 r. (sygn. akt II UK 111/03), wyrok SA z 17 grudnia 2003 r. (sygn. akt III AUa 1531/03), wyrok SA z 24 października 2003 r., (sygn. akt AUa 1759/02), wyrok SA z 28 czerwca 2005 r. (sygn. akt III AUa 1051/05), wyrok SN (syg. akt I UK 105/04, OSNP 2005/13/198), wyrok SN z 14 września 2007 r. (sygn. akt III UK 35/07), wyrok SA z 24 czerwca 2008 r. (sygn. akt III AUa 534/08), wyrok SN z 4 kwietnia 2008 r. (sygn. akt I UK 293/07).

W przypadku stwierdzenia, że osoba, która dokonała wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych, faktycznie nadal prowadziła działalność, Zakład Ubezpieczeń Społecznych był i jest uprawniony do ustalenia prawidłowych okresów podlegania tym ubezpieczeniom, także za okresy do 19 września 2008 r. W przypadku powstania sporu na tle ustaleń uzyskanych w trakcie prowadzonych postępowań ZUS wydaje decyzję, od której przysługuje odwołanie do właściwego sądu - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.

W poradnikach publikowanych na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ani w formie papierowej nie było informacji, które mogłyby wprowadzać w błąd płatników składek. Natomiast w odniesieniu do zarzutów błędnego informowania płatników przez terenowe jednostki organizacyjne ZUS, niemożliwe jest jego zweryfikowanie bez możliwości przeanalizowania konkretnej sprawy. W dotychczas badanych sprawach zarzuty takie nie potwierdziły się. Jednocześnie pragnę podkreślić, że pracownicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych udzielają odpowiedzi na zadawane pytania w oparciu o przedstawiony przez płatnika stan faktyczny. Jeżeli zatem zainteresowany stwierdził, że zaprzestaje prowadzenia działalności gospodarczej, wówczas pracownik mógł udzielić, w stanie prawnym do 19 września 2008 r., wyjaśnień dotyczących zasad dokonania wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych. Wyrejestrowanie to mogło być natomiast zakwestionowane, jeśli w toku postępowania ustalono, że mimo złożenia wyrejestrowania, opatrzonego oświadczeniem płatnika o zgodności danych ze stanem faktycznym i prawnym, działalność nadal była prowadzona. Jednocześnie informuję, że według podanych danych na koniec września 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w latach 2008-2010 wydał w ww. sprawach 963 decyzje stwierdzające obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Przykładowo w 2010 r. decyzje te stanowiły 6,36% wszystkich wydanych decyzji w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W postępowaniu sądowym zakończonym w danym roku prawidłowość decyzji została potwierdzona:

- w 2008 r. z 217 wydanych wyroków w 81,11%,

- w 2009 r. z 157 wydanych wyroków w 78,98%,

- w 2010 r. z 82 wydanych wyroków w 69,51%.

W pozostałych sprawach znajdują się także wyroki jedynie w części zmieniające decyzje wydane przez ZUS.

Z informacji przekazanej przez członka zarządu wynika natomiast, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest natomiast w posiadaniu danych dotyczących ogólnej kwoty zadłużenia z tytułu składek należnych od osób prowadzących działalność gospodarczą, które przed 20 września 2008 r. dokonywały zakwestionowanych wyrejestrowań z ubezpieczeń. Saldo rozliczeń na koncie płatnika jest ustalane w odniesieniu do wszystkich należności z tytułu składek. Zebranie danych wymagałoby pracochłonnej i czasochłonnej analizy przez terenowe jednostki organizacyjne zakładu każdej indywidualnej sprawy.