SPS-023-20592/11 - Stanowisko MPiPS w sprawie zalegania z wypłatami pracownikom wynagrodzenia na czas

W obecnym stanie prawnym organem ustawowo powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Inspekcja ta została wyposażona w odpowiednie uprawnienia i środki umożliwiające wykonywanie zadań związanych z nadzorem i kontrolą, a także egzekwowanie przestrzegania przez pracodawców obowiązujących przepisów prawa. Do uprawnień tych należą m.in. prawo swobodnego wstępu i poruszania się po terenie kontrolowanego podmiotu, żądania informacji w sprawach objętych kontrolą, przedłożenia dokumentów związanych z zatrudnianiem (wynagradzaniem) pracowników lub osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, wydawania nakazów usunięcia stwierdzonych naruszeń prawa, nakładania grzywny w postępowaniu mandatowym oraz udziału w postępowaniu w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika w charakterze oskarżyciela publicznego.

Minister pracy i polityki społecznej nie dysponuje środkami bezpośredniego oddziaływania na stosowanie prawa pracy w praktyce, jak również nie posiada uprawnień nadzorczych nad Państwową Inspekcją Pracy. W ramach działań podejmowanych w celu wyeliminowania zjawiska naruszeń obowiązującego prawa może on jedynie (podejmując robocze kontakty z Państwową Inspekcją Pracy) przekazywać uzyskane informacje o konkretnych przypadkach takich naruszeń i wnosić o podjęcie stosownych kroków w ramach posiadanych przez inspekcję kompetencji. Stosownie do art. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, z późn. zm.), inspekcja ta podlega Sejmowi RP, a nadzór nad nią, w zakresie ustalonym ustawą, sprawuje Rada Ochrony Pracy. Do zadań Rady Ochrony Pracy, w myśl art. 7 ust. 1 pkt 7 wyżej powołanej ustawy, należy m.in. ocena działalności Państwowej Inspekcji Pracy oraz formułowanie wniosków w tym zakresie. Zatem kwestia zwiększenia częstotliwości działań kontrolnych podejmowanych przez inspektorów pracy, w celu zapewnienia skuteczniejszego egzekwowania przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy dotyczących wypłacania wynagrodzenia za pracę, może być przedmiotem zainteresowania tej rady.

Odnośnie do podniesionej w interpelacji kwestii wysokości kar dla pracodawców naruszających przepisy prawa pracy dotyczące terminowego wypłacania wynagrodzeń za pracę pragnę poinformować, że stosownie do art. 282 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy niewypłacenie w terminie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny. Na podstawie ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy od 1 lipca 2007 r. w istotny sposób zwiększona została wysokość grzywny nakładanej w takich przypadkach.

Na skutek tych zmian granice wymiaru grzywny zostały wprost określone w przepisach Kodeksu pracy (art. 281-283) i wynoszą od 1.000 do 30.000 zł. Przed tą zmianą granice wysokości grzywny wynikały z przepisów Kodeksu wykroczeń (art. 24 § 1) i wynosiły od 20 do 5.000 zł.

Wysokość grzywny nakładanej przez inspektora pracy w postępowaniu mandatowym podwyższono do kwoty 2000 zł. Ponadto, jeżeli pracodawca co najmniej dwukrotnie ukarany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, grzywna może być nałożona w tym trybie w wysokości do 5000 zł (art. 96 § 1a i 1b Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). W poprzednim stanie prawnym wysokość mandatów nakładanych przez Państwową Inspekcję Pracy wynosiła do 1.000 zł.

Należy także podkreślić, że jeżeli naruszenie prawa przez pracodawcę ma charakter ciągły i powtarzający się, to może być poddane ocenie, czy nie spełnia znamion przestępstwa przeciwko prawom pracownika, określonych w art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Przepisy te stanowią, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Postępowanie w tych sprawach prowadzą organy prokuratury na skutek zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, złożonego m.in. przez pracownika lub inspektora pracy.

Ponadto, w celu ułatwienia oraz przyśpieszenia dochodzenia wypłaty przez pracodawcę należności pracowniczych, a w szczególności niewypłaconego pracownikowi wynagrodzenia za pracę, wprowadzono możliwość wydania przez inspektora pracy nakazu wypłaty należnego pracownikowi wynagrodzenia (czyli takiego, do którego jego prawo nie budzi wątpliwości), a także innego przysługującego mu świadczenia (ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - Dz. U. Nr 76, poz. 809). Stworzono w ten sposób drugą - obok postępowania przed sądem powszechnym - administracyjną drogę zaspokajania roszczeń o wynagrodzenia. Od 1 lipca 2007 r., na podstawie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu (art. 11 pkt 7).

Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że w ostatnich latach wprowadzono szereg nowych instrumentów prawnych, mających na celu przeciwdziałanie niewypłacaniu w terminie wynagrodzeń za pracę oraz usprawnienie ich egzekwowania. W szczególności górna granica grzywny, która może być nałożona na pracodawcę niewypłacającego w terminie wynagrodzenia (30.000 zł), wydaje się być wystarczająco dolegliwa. Wobec tego, moim zdaniem, z uwagi na niedługi okres obowiązywania nowych rozwiązań prawnych (3,5 roku), pełna ocena skuteczności ich stosowania w skali całego kraju wydaje się być obecnie przedwczesna.