SPS-023-22760/13 - Funkcjonowanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi

^{Odpowiedź na interpelację nr 22760 w sprawie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi}

Ad 1. Podczas planowania gospodarki odpadami komunalnymi na danym terenie należy mieć na uwadze przepisy ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21). Ponadto w województwach opracowywane są plany gospodarki odpadami będące dokumentami strategicznymi, w których wskazane są m.in. regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych oraz instalacje przewidziane do zastępczej obsługi tych regionów, w przypadku gdy znajdująca się w nich instalacja uległa awarii lub nie może przyjmować odpadów z innych przyczyn oraz do czasu uruchomienia regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.

Zgodnie z art. 20 ust. 7 ustawy o odpadach zakazuje się przetwarzania:

Przepis ten nie ma zastosowania w przypadku wyznaczenia instalacji przewidzianej do zastępczej obsługi regionu poza obszarem regionu gospodarki odpadami komunalnymi, na którym odpady te zostały wytworzone.

Natomiast w świetle art. 9e pkt 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. Nr 391, z późn. zm.) podmiot odbierający odpady od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do przekazywania odebranych od właścicieli nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych, pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania i odpadów zielonych do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. W sytuacji gdy w regionie gospodarki odpadami nie funkcjonuje regionalna instalacja, ww. odpady należy kierować do instalacji przewidzianej do zastępczej obsługi regionu znajdującej się w regionie, a w sytuacji jej awarii lub wyczerpania mocy przerobowych do instalacji zastępczej zlokalizowanej w innym regionie. Jednocześnie należy podkreślić, iż przy kierowaniu odpadów do innego regionu należy brać pod uwagę zapisy wojewódzkiego planu gospodarki odpadami.

Ad 2. i 4. Przepisy rozdziału 4c ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach regulują kwestię uprawnień kontrolnych przestrzegania przepisów ww. ustawy. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów, czyli jest odpowiedzialny za zgodne z przepisami zagospodarowanie odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gminy. Należy nadmienić, iż w kompetencji wójta, burmistrza lub prezydenta miasta leży właściwe zorganizowanie systemu odbierania i gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy, począwszy od podjętych uchwał, które regulują i porządkują kwestie formalne w gminie, poprzez prawidłowe przeprowadzenie postępowania przetargowego skutkującego zawarciem umowy z uprawnionymi podmiotami, które wywiążą się z umowy w sposób profesjonalny i zgodny z literą prawa. W związku z tym ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach poszerzyła kompetencje wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o kontrolę podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości działających w ramach wpisu do rejestru działalności regulowanej oraz umożliwiła wymierzanie kar pieniężnych w trybie art. 9x, a także w skrajnych przypadkach wykreślenie podmiotu z rejestru działalności regulowanej (art. 9j), co jest bezpośrednio związane z rozwiązaniem umowy, z której podmiot się nie wywiązał zgodnie z oczekiwaniami.

Przepisy ustawy ponadto zobowiązały marszałka województwa do sprawowania kontroli nad prowadzącym regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie przyjmowania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania.

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakłada również na wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska obowiązek kontroli i wymierzania kar pieniężnych gminom (art. 9z), gminnym jednostkom organizacyjnym (art. 9y) oraz prowadzącym instalacje wskazane w uchwale w sprawie wykonania WPGO (art. 9za). Kontrole ww. podmiotów prowadzone są zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 686). Tryb kontroli uregulowany jest przepisami rozdziału 3: Wykonywanie zadań kontrolnych przez Inspekcję Ochrony Środowiska. Zgodnie z danymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Inspekcji Ochrony Środowiska w Polsce zatrudnionych jest 630 inspektorów - osób prowadzących działalność kontrolną (stan na dzień 31 grudnia 2012 r.). Spośród tych osób ok. 25% stanowią specjaliści zajmujący się nadzorem w zakresie gospodarki odpadami, w tym ok. 12% są to osoby zajmujące się kontrolą gospodarki odpadami komunalnymi w gminach, co stanowi niewielki odsetek ogólnego zatrudnienia w Inspekcji Ochrony Środowiska.

Ad 3. W bieżącym roku odbył się przeprowadzony przez Inspekcję Ochrony Środowiska ogólnokrajowy cykl kontrolny przestrzegania przez gminy przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391, z późn. zm.). Kontrole trwały od 16 lipca do listopada 2013 r. i objęły 10% gmin i związków międzygminnych w kraju (tekst jedn.: 281 gmin i 9 związków międzygminnych). W województwie śląskim skontrolowano 18 ze 167 gmin, tj.:

- 10 gmin miejskich (Katowice, Czeladź, Świętochłowice, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Piekary Śląskie, Bytom, Ruda Śląska, Częstochowa, Cieszyn),

- 3 gminy miejsko-wiejskie (Pszczyna, Wilamowice, Szczekociny),

- 4 gminy wiejskie (Jasienica, Świnna, Irządze, Mstów).

Skontrolowane przez śląskiego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska gminy nie należą do związków międzygminnych ani do subregionu zachodniego.

Podczas kontroli stwierdzono następujące nieprawidłowości:

- 2 gminy (Piekary Śląskie, Świnna) nie przeprowadziły przetargu w trybie obowiązujących przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach,

- 1 gmina nie utworzyła punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) - w trakcie kontroli stwierdzono, że PSZOK jest w trakcie w trakcie tworzenia,

- 1 gmina nie wykonała obowiązku udostępnienia na stronie internetowej informacji o nowym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi,

- 3 gminy podjęły niektóre z uchwał po wymaganym terminie,

- 5 kontrolowanych gmin przekazało roczne sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi po wymaganym terminie,

- 6 gmin nie osiągnęło wymaganego (10-procentowego) poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2012 r.,

- 1 gmina nie osiągnęła wymaganego (30-procentowego) poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w 2012 r.

W związku z ww. naruszeniami śląski WIOŚ podjął następujące działania pokontrolne:

- wszczął 2 postępowania karne za nieprzeprowadzenie przetargu w trybie obowiązującej ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w tym 1 postępowanie umorzono jako bezprzedmiotowe,

- wszczął 5 postępowań karnych za nieterminowe złożenie sprawozdań i wymierzył 4 kary w łącznej wysokości 1700 zł,

- wydał 11 zarządzeń pokontrolnych dotyczących stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie realizacji przepisów ww. ustawy.

Niezależnie od harmonogramu cyklu kontrolnego po powzięciu informacji o nieprzeprowadzeniu przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w myśl przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach śląski WIOŚ przeprowadził kontrolę w gminie Koniecpol. Ustalenia kontroli potwierdziły powyższe, w związku z czym zostało wszczęte postępowanie administracyjne w celu wymierzenia kary w trybie art. 9zb ust. 2 w związku z art. 9z ust. 4 ww. ustawy. Kontrola śląskiego WIOŚ ponadto wykazała, że pozostałe obowiązki zostały wypełnione przez gminę Koniecpol w sposób prawidłowy.

Ad 5. Status otrzymania instalacji regionalnej do przetwarzania odpadów komunalnych może otrzymać instalacja, która spełnia wymagania dla instalacji regionalnej określone w art. 35 ust. 6 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Zgodnie z przedmiotową definicją regionalną instalacją do przetwarzania odpadów komunalnych jest zakład zagospodarowania odpadów o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 000 mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii, o której mowa w art. 143 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) oraz zapewniający termiczne przekształcanie odpadów lub:

Politykę w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie województwa kreuje marszałek województwa. Biorąc pod uwagę konieczność osiągnięcia celów środowiskowych, istniejące instalacje oraz potrzeby inwestycyjne w tym zakresie, marszałek województwa opracowuje wojewódzkie plany gospodarki odpadami.

Wskazania regionów oraz regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych dokonuje sejmik województwa, który w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami określa:

- regiony gospodarki odpadami komunalnymi,

- regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje przewidziane do zastępczej obsługi tych regionów.

Ad 6. i 7. Obecnie Ministerstwo Środowiska nie planuje wprowadzenia zmian w przepisach prawnych odnośnie do funkcjonowania instalacji regionalnych i zastępczych. Natomiast kwestie odbioru odpadów budowlanych czy też bezpłatnego dostarczenia mieszkańcom worków na odpady segregowane znajdują się w kompetencji gmin i przepisy ww. ustawy nie stanowią bariery w prowadzeniu właściwej polityki w tym zakresie przez gminy. Gminy we własnym zakresie kształtują system odbioru odpadów komunalnych i worki na odpady segregowane mogą być dofinansowane z wpływów z opłat od mieszkańców.