SPS-023-6689/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie zalegania pracownikom z wypłatą należnego im wynagrodzenia przez pracodawców

Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pana posła Jana Warzechy w sprawie zalegania pracownikom z wypłatą należnego im wynagrodzenia przez pracodawców, przekazaną przy piśmie z dnia 19 lipca 2012 r., znak: SPS-023-6689/12, przesyłam następującą informację.

Stosownie do art. 80 Kodeksu pracy pracownikowi za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie. Wynagrodzenie za pracę powinno być wypłacane co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie (art. 85 k.p.). Wynagrodzenie (płatne raz w miesiącu) wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego (art. 85 § 2 k.p.). Należy podkreślić, że art. 94 pkt 5 k.p. wskazuje wprost, iż podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest terminowe wypłacanie pracownikom wynagrodzeń. Natomiast przepis art. 282 k.p. kwalifikuje niewypłacanie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny w wysokości od 1000 do 30 000 zł. Jednocześnie właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy. Taki nakaz zapłaty podlega natychmiastowemu wykonaniu (art. 11 pkt 7 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy - Dz. U. z 2012 r. Nr 404). Ponadto jeżeli naruszenie prawa przez pracodawcę ma charakter ciągły i powtarzający się, to może być poddane ocenie, czy nie spełnia znamion przestępstwa przeciwko prawom pracownika, określonych w art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Z przepisów tych wynika, że kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Postępowanie w tych sprawach prowadzą organy prokuratury na skutek zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa, składanego m.in. przez pracownika lub inspektora pracy.

W mojej ocenie obecnie obowiązujące przepisy prawa precyzyjnie i wyczerpująco określają zasady terminowego wypłacania pracownikom wynagrodzenia za pracę, jak również ustanawiają wystarczająco surowe kary za ich naruszenie.

Jednakże oprócz przepisów nakładających na dany podmiot konkretne obowiązki i przewidujących surowe kary za ich naruszanie szczególnie istotną rolę spełnia egzekwowanie przestrzegania prawa. Organem ustawowo powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, w tym przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę, jest wyżej wspomniana Państwowa Inspekcja Pracy. Inspekcja ta została wyposażona w odpowiednie uprawnienia i środki umożliwiające wykonywanie zadań związanych z nadzorem i kontrolą, a także egzekwowanie przestrzegania przez pracodawców obowiązujących przepisów prawa. Do uprawnień tych należą m.in. prawo swobodnego wstępu i poruszania się po terenie kontrolowanego podmiotu, żądania informacji w sprawach objętych kontrolą, przedłożenia dokumentów związanych z zatrudnianiem (w tym wynagradzaniem) pracowników lub osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, wydawania nakazów usunięcia stwierdzonych naruszeń prawa, nakładania grzywny w drodze mandatu karnego oraz prawo udziału w postępowaniu w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika w charakterze oskarżyciela publicznego.

W tym miejscu, odnosząc się do konstatacji pana posła, że pracownicy nie otrzymujący terminowo wynagrodzenia za pracę w obawie przed utratą pracy nie zgłaszają takich przypadków do właściwych organów kontrolnych, pragnę zauważyć, że stosownie do art. 23 ust. 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, w przypadku uzasadnionej obawy, iż udzielenie inspektorowi pracy informacji w sprawach objętych kontrolą mogłoby narazić pracownika na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia tej informacji, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości pracownika, w tym jego danych osobowych. Natomiast w nawiązaniu do podniesionego w interpelacji problemu braku znajomości przepisów prawa umożliwiających pracownikom dochodzenie swoich roszczeń ze stosunku pracy pragnę podkreślić, że odpowiednie przepisy prawa są zamieszczone i powszechnie dostępne m.in. na stronach internetowych: Sejmu RP www.sejm.gov.pl w zakładce: ISAP (internetowy system aktów prawnych), czy też Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej www.mpips.gov.pl w zakładce: prawo pracy (obowiązujące akty prawne), a w przypadku problemów związanych z praktycznym ich stosowaniem pracownicy mogą zwracać się o udzielenie bezpłatnej pomocy prawnej do właściwych miejscowo okręgowych inspektoratów pracy Państwowej Inspekcji Pracy. Do ustawowych zadań tej inspekcji należy bowiem nie tylko sprawowanie nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, ale także udzielanie zainteresowanym porad prawnych w tym zakresie.

Jednocześnie warto również zaznaczyć, że stosownie do art. 2 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, inspekcja ta podlega Sejmowi RP, a nadzór nad nią, w zakresie ustalonym ustawą, sprawuje Rada Ochrony Pracy. Do zadań Rady Ochrony Pracy, w myśl art. 7 ust. 1 pkt 7 tej ustawy, należy m.in. ocena działalności Państwowej Inspekcji Pracy oraz formułowanie wniosków w tym zakresie. Zatem kwestia poprawy skuteczności egzekwowania przestrzegania przez pracodawców przepisów prawa pracy dotyczących wypłacania wynagrodzenia za pracę może być przedmiotem szczególnego zainteresowania tej rady.

Natomiast minister pracy i polityki społecznej nie dysponuje środkami bezpośredniego oddziaływania na stosowanie prawa pracy w praktyce, a w ramach działań podejmowanych w celu wyeliminowania zjawiska naruszeń obowiązującego prawa może jedynie (podejmując robocze kontakty z Państwową Inspekcją Pracy) przekazywać uzyskane informacje o konkretnych przypadkach takich naruszeń i wnosić o podjęcie stosownych kroków w ramach posiadanych przez inspekcję kompetencji. Ze swej strony pragnę jednak zapewnić, że będę popierał działania Państwowej Inspekcji Pracy i Rady Ochrony Pracy zmierzające do zwiększenia wykrywalności i zmniejszenia liczby przypadków naruszeń obowiązującego prawa.