Bełczącki Robert Marek, Badanie dopuszczalności skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ze względu na zachowanie terminu do jej wniesienia

Badanie dopuszczalności skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego ze względu na zachowanie terminu do jej wniesienia

Wzgląd na to, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nosi cechy środka zaskarżenia, usprawiedliwia przyjęcie, że w razie uchybienia terminu do jej wniesienia właściwym rygorem jest odrzucenie skargi (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1999 r., III CKN 478/98, OSNC 2000, nr 6, poz. 118, LEX nr 39177; T. Ereciński, K. Weitz, Sąd polubowny, Warszawa 2008, s. 406), podobnie jak w przypadku skargi o wznowienie postępowania. Niemniej w doktrynie prezentowany jest także pogląd - kładący nacisk na cechy skargi charakterystyczne dla powództwa - według którego termin do wniesienia skargi jest terminem materialnoprawnym (prekluzyjnym), a jego uchybienie powinno stanowić podstawę oddalenia skargi.

W judykaturze Sądu Najwyższego przyjęto, że wniesienie skargi do niewłaściwego sądu państwowego nie wpływa na ocenę zachowania terminu do jej wniesienia. Stąd określając właściwość sądu państwowego w sposób nieprawidłowy, skarżący nie naraża się na odrzucenie skargi, jeśli zostanie ona przekazana sądowi właściwemu przez sąd niewłaściwy już po upływie terminu do jej wniesienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1999 r., III CKN 478/98, OSNC 2000, nr 6, poz. 118, LEX nr 39177). W doktrynie pogląd ten poddawany jest jednak krytyce (por. T. Ereciński, K. Weitz, Sąd polubowny, Warszawa 2008, s. 407-408). Jeśli krytykę tę podzielić, kwestia ustalenia właściwości sądu dla potrzeb oceny zachowania terminu do wniesienia skargi dodatkowo komplikuje się ze względu na akceptację w orzecznictwie sądów powszechnych stosowania w odniesieniu do skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego art. 200 § 1¹ i § 1² k.p.c. (a poprzednio art. 202 zd. pierwsze i drugie k.p.c. - por. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 marca 2012 r., I ACz 547/12, LEX nr 1130086).

Na podstawie art. 15zzs ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 i 567), dodanego ustawą z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 568), w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 (w tekście przepisu ustawy oczywiście błędnie wskazano jedynie na COVID) bieg m.in. terminów procesowych w postępowaniach sądowych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Niewątpliwie zatem w tym okresie bieg terminu do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego w postępowaniu cywilnym nie rozpoczyna się, a rozpoczęty wcześniej ulega zawieszeniu na ten okres.

Wątpliwości budzi jednak temporalny zakres obowiązywania normy prawnej zawartej w przytoczonym przepisie.

Względy celowościowe i pragmatyczne sprawiają, że można bronić poglądu, iż znajduje ona zastosowanie od dnia 14 marca 2020 r., tj. od dnia ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (por. § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, Dz. U. z 2020 r., poz. 433).

Następnie z dniem 20 marca 2020 r. na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszony został stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (por. § 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2020 r., poz. 491).

Hipoteza normy prawnej zawartej w przepisie art. 15zzs ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r., dodanym ustawą z dnia 31 marca 2020 r., z pewnością spełniła się już z dniem 14 marca 2020 r.

Niemniej znamienne, że przepis ten nie został wymieniony w art. 101 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. wśród tych przepisów tej ustawy, które mają mieć moc wsteczną.

To z kolei uprawnia do wysnucia wniosku, że norma prawna zawarta w przepisie art. 15zzs ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r., dodanym ustawą z dnia 31 marca 2020 r., wywołać może przewidziane w nim skutki prawne dopiero z dniem 31 marca 2020 r., kiedy to wspomniana ustawa z dnia 31 marca 2020 r. w części obejmującej ten przepis weszła w życie.

Jeśli chodzi natomiast o okres od dnia 14 marca 2020 r., otwarta pozostaje kwestia stosowania art. 173 k.p.c., względnie dopuszczalności przywrócenia terminu do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.

Pamiętać również należy o tym, że wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, o których mowa w art. 15zzs ust. 1 wspomnianej ustawy z dnia 2 marca 2020 r., nie dotyczy terminów w rozpoznawanych przez sądy sprawach wskazanych w art. 14a ust. 4 (tzw. sprawy pilne), terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego (por. art. 15zzs ust. 2 tej ustawy).

Ponadto art. 15zzs ust. 1 tej ustawy nie stosuje się do terminów związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (art. 15zzt tej ustawy).

Od dnia 18 kwietnia 2020 r. art. 15zzs ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. nie znajduje także zastosowania w postępowaniach sądowych dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (art. 15zzs ust. 12 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. – por. art. 73 pkt 46 lit. f w zw. z art. 118 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, Dz. U. z 2020 r., poz. 695).

Uchylenie art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r. nastąpiło z dniem 16 maja 2020 r. na podstawie art. 46 pkt 20 w zw. z art. 76 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 875).

Według art. 68 ust. 6 i 7 wspomnianej ustawy z dnia 14 maja 2020 r. terminy w postępowaniach, o których mowa w art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r., których bieg nie rozpoczął się albo uległ zawieszeniu na podstawie art. 15zzs tej ustawy, rozpoczynają bieg albo biegną dalej po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 maja 2020 r.

Wobec tego termin do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego w postępowaniu cywilnym, który nie rozpoczął się albo uległ zawieszeniu na podstawie art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r., rozpoczyna bieg albo biegnie dalej począwszy od dnia 24 maja 2020 r. (po upływie 7 dni od dnia 16 maja 2020 r.).

Czynności sprawdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi wykonuje przewodniczący, za wyjątkiem odrzucenia skargi, co wymaga wydania postanowienia przez sąd.

Bieg terminu do wniesienia skargi uzależniony jest od podstawy do uchylenia wyroku przyjętej za podstawę skargi. W art. 1208 k.p.c. termin określony został odrębnie odnośnie do podstaw z art. 1206 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c. oraz do pozostałych podstaw z art. 1206 k.p.c.

Jeśli skarga oparta została zarówno na podstawie z art. 1206 § 1 pkt 5 i 6 k.p.c., jak i na innej podstawie, termin do wniesienia skargi oblicza się odrębnie w odniesieniu do każdej z podstaw. W przypadku uchybienia terminowi tylko co do niektórych podstaw, w praktyce skargi nie odrzuca się w danej części, ale podstawy powołane z uchybieniem terminu uznaje się za bezskuteczne i pomija się przy rozpoznaniu skargi.