Bełczącki Robert Marek, Badanie właściwego trybu postępowania

Badanie właściwego trybu postępowania

1. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwa zasadnicze tryby działania sądu rozpoznającego sprawę cywilną - tryb procesu albo postępowania nieprocesowego. O właściwym trybie rozpoznawania danej kategorii spraw decyduje ustawodawca. W razie braku wskazania w ustawie, że sprawę należącą do danej kategorii sąd powinien rozpoznawać w postępowaniu nieprocesowym, domniemywa się, że podlega ona rozpoznaniu w trybie procesowym. Zgodnie bowiem z art. 13 § 1 k.p.c. sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej.

2. W ramach trybu procesowego sprawy mogą być rozpoznawane według przepisów o postępowaniach odrębnych. Odmienności te nie prowadzą jednak nigdy do zmiany trybu postępowania.

3. Na wstępnym etapie postępowania obowiązek zakwalifikowania sprawy cywilnej do rozpoznania we właściwym trybie spoczywa w myśl art. 201 § 1 k.p.c. na przewodniczącym. W praktyce będzie to przewodniczący wydziału sądu, do którego wpłynęło pismo wszczynające postępowanie i gdzie orzeka referent, któremu przydzielona została sprawa.

1. Przewodniczący dokonuje oceny na podstawie treści pisma, a przede wszystkim treści sformułowanego w nim żądania. Gdy chodzi o Kodeks postępowania cywilnego sprawy podlegające rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym zostały wskazane w przepisach tytułu II księgi drugiej części pierwszej tego kodeksu.

2. Wynik oceny znajduje odzwierciedlenie w wydawanym przez przewodniczącego zarządzeniu określającym - w zależności od właściwego trybu postępowania - repertorium, w którym należy zarejestrować sprawę. Jednakże w przypadku, gdy w danym sądzie sprawy określonej kategorii rozpoznawane są w innym wydziale niż ten, do którego wpłynęło pismo, przewodniczący wydaje zarządzenie o przekazaniu pisma wszczynającego postępowanie właściwemu wydziałowi (por. § 78 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1141).

3. Zakwalifikowanie sprawy ze względu na właściwy tryb postępowania może niekiedy prowadzić do jej przekazania innemu sądowi, który w ocenie przewodniczącego, a wbrew oczekiwaniom strony, jest właściwy do jej rozpoznania. W praktyce dotyczy to spraw podlegających rozpoznaniu w trybie postępowania nieprocesowego, wszczynanych przez stronę przed sądem okręgowym, który co do zasady nie jest właściwy do rozpoznawania spraw w tym trybie w pierwszej instancji (por. art. 507 k.p.c.). Wówczas przewodniczący w celu przekazania sprawy sądowi właściwemu powinien skierować sprawę na posiedzenie niejawne, nawet bez wzywania strony do usunięcia braków formalnych pisma wszczynającego postępowanie, chyba że bez usunięcia takich braków prawidłowe przekazanie sprawy nie będzie możliwe (por.§ 162 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. poz. 1141).

4. Tryb procesowy może być niewłaściwy także ze względu na ogłoszenie upadłości dłużnika. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że pozew wniesiony po ogłoszeniu upadłości pozwanego, obejmujący roszczenie dotyczące masy upadłości i powstałe przed ogłoszeniem upadłości, podlega przekazaniu sędziemu komisarzowi, chyba że powód nie chce brać udziału w postępowaniu upadłościowym (por. postanowienie SN z dnia 27 lutego 1998 r., II CKN 627/97, niepubl., LEX nr 50635).