Janiszowski-Downarowicz Rafał, Badanie z urzędu przez sąd wojskowy właściwości miejscowej

Badanie z urzędu przez sąd wojskowy właściwości miejscowej

O właściwości miejscowej sądu wojskowego decyduje miejsce pełnienia służby przez oskarżonego żołnierza, nie zaś miejsce popełnienia czynu zabronionego.

Do przekazania sprawy pomiędzy dwoma sądami wojskowymi według właściwości (art. 35 k.p.k.), z uwagi na ekonomikę procesową (art. 36 k.p.k.) lub ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 37 k.p.k.), a także do rozstrzygania sporów kompetencyjnych (art. 38 k.p.k.) stosuje się przepisy „powszechne” kodeksu, o czym przesądza zdanie drugie art. 646 k.p.k.

Wpływ sprawy do sądu wojskowego powinien zostać odnotowywany w odpowiednim dla jej kategorii repertorium. Kolejną czynnością kancelaryjną jest nadanie numeru sygnatury, po czym akta trafiają do prezesa sądu, który dokonuje ich wstępnej kontroli.

Wstępnej oceny właściwości miejscowej powinien dokonać prezes sądu przed przydzieleniem do jej rozpoznania konkretnego sędziego. Prezes dokonuje pierwszej kontroli aktu oskarżenia, środka odwoławczego lub innego wniosku, który wpłynął do sądu wojskowego zgodnie z jego właściwością funkcjonalną.

Przy ustalaniu właściwości miejscowej nie decyduje tu kryterium miejsca popełnienia czynu zabronionego, tak jak dzieje się to w przypadku ustalania właściwości miejscowej sądów powszechnych (zobacz szerzej uwagi do art. 31 § 1 k.p.k.). Przepisy części wojskowej kodeksu postępowania karnego przyjmują kryterium miejsca pełnienia służby przez oskarżonego żołnierza lub miejsca zatrudnienia pracownika wojska, przeciwko któremu toczy się postępowanie. W świetle tego przepisu, właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd, który swoim obszarem właściwości obejmuje jednostkę, w której żołnierz pełnił służbę lub pracownik wojska był zatrudniony w chwili wejścia postępowania przygotowawczego w fazę „przeciwko osobie” (art. 651 § 2 k.p.k.). Takie odmienne niż w przypadku sądów powszechnych uregulowanie wynika niewątpliwie ze specyfiki służby wojskowej i ma na celu usprawnienie postępowań prowadzonych przed sądami wojskowymi, ale także zminimalizowanie kosztów związanych ze stawiennictwem oskarżonych na rozprawie głównej. Miało to szczególne znaczenie w czasach, gdy armia oparta była na służbie zasadniczej i każda podróż żołnierza tej służby była opłacana przez Skarb Państwa. Ponadto wysłanie oskarżonego do sądu właściwego dla miejsca pełnienia służby nie wiązało się z długotrwałą przepustką i dłuższą niż kilkugodzinną nieobecnością żołnierza w macierzystej jednostce.

Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy, późniejsza zmiana lokacji jednostki wojskowej nie ma już wpływu na zmianę właściwości miejscowej sądu: „o miejscowej właściwości sądu wojskowego decyduje miejsce stacjonowania jednostki wojskowej, w której oskarżony pełnił służbę wojskową lub był zatrudniony w chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego, w związku z czym zmiana miejsca stacjonowania jednostki po wszczęciu tego postępowania nie ma wpływu na właściwość sądu wojskowego” (postanowienie SN z dnia 16 marca 1981 r. Cs 10/81 OSNKW 1981, nr 4-5, poz. 28).