Mędrala Małgorzata, Dopuszczenie dowodów w sprawach z zakresu prawa pracy

Dopuszczenie dowodów w sprawach z zakresu prawa pracy

1. Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Co do zasady fakty mające istotne znaczenie to fakty opisane w hipotezach norm prawa cywilnego materialnego, rzadziej prawa procesowego. Właściwie rozumiane prawo materialne określa, które dowody są istotne w sprawie i jakie mają znaczenie dla jej rozstrzygnięcia (por. wyrok SN z dnia 4 marca 2008 r., III UK 65/07, LEX nr 459314).

2. Przedmiotem dowodu nie może być prawo; wyjątkiem w tym zakresie są przepisy prawa obcego.

3. Nie wymagają dowodu fakty powszechnie znane (tzw. notoryjność powszechna) oraz fakty znane sądowi urzędowo (tzw. notoryjność urzędowa). W przypadku notoryjności urzędowej sąd powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron.

4. Fakty powszechnie znane sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony. Są one elementem stanu faktycznego i obok faktów ustalonych przez sąd w postępowaniu dowodowym stanowią „zebrany materiał w sprawie” w rozumieniu art. 382 k.p.c. (zob. postanowienie SN z dnia 14 lipca 1998 r., III CKN 579/97, LEX nr 496439). To, czy dany fakt jest powszechnie znany i może być przyjęty bez dowodu, podlega ocenie sądu (zob. wyrok SN z dnia 11 lipca 2001 r., V CKN 349/00, LEX nr 52486), który powinien kierować się obiektywnymi kryteriami.

5. Okoliczności znane prywatnie członkom składu orzekającego czy też zaobserwowane przez którąkolwiek z tych osób w inny sposób wymagają udowodnienia na ogólnych zasadach (por. orzeczenie SN z dnia 17 grudnia 1958 r., III CR 462/58, OSNC 1962, nr 1, poz. 6).

6. Nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. Jeżeli strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.

7. Sąd może także uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne).

8. Sąd związany jest domniemaniami ustanowionymi przez prawo (domniemania prawne). Mogą być one jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.

Zob. O.M. Piaskowska, Dopuszczenie dowodów (w:) T. Wiśniewski (red.), Postępowanie cywilne, LEX/el.

1. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę, aczkolwiek zasadą jest, że to strony mają zaprezentować sądowi materiał dowodowy. Aktywność dowodowa sądu jest więc jedynie uzupełniająca w stosunku do aktywności stron (por. wyrok SN z dnia 7 listopada 1997 r., III CKN 244/97, OSNC 1998, nr 3, poz. 52, oraz uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 195).

2. Działalność sądu z urzędu powinna być podejmowana tylko w uzasadnionych sytuacjach, za które uważa się wzgląd na dobro publiczne.

3. W postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy w przypadku spraw z powództwa pracownika niereprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika aktywność sądu jest z reguły szersza. W praktyce do najczęściej spotykanych dokumentów, do przedstawienia których sąd z urzędu zobowiązuje pracodawców, są akta osobowe pracowników oraz dokumentacja kadrowo-płacowa pracowników. W orzecznictwie przyjmuje się jednak, iż również w sprawach pracowniczych uprawnienie sądu, o którym mowa w art. 232 zd. drugie k.p.c., do przeprowadzenia dowodu z urzędu pozostaje uprawnieniem procesowym w toku całego postępowania dowodowego, również w postępowaniu apelacyjnym, i nie może przekształcić się w procesowy obowiązek sądu (zob. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 2008 r., I CSK 79/08, LEX nr 395251).

4. W postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy nie stosuje się także przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok SN z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNP 1996, nr 16, poz. 239).

5. Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).

6. Jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia, sąd orzekający może postanowić, że jego przeprowadzenie nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość. Sąd orzekający przeprowadza dowód w obecności sądu wezwanego lub referendarza sądowego w tym sądzie.

7. Sąd nie jest związany swym postanowieniem dowodowym i może je stosownie do okoliczności uchylić lub zmienić nawet na posiedzeniu niejawnym.

8. Sędzia wyznaczony i sąd wezwany mogą uzupełnić na wniosek strony postanowienie sądu orzekającego przez przesłuchanie nowych świadków co do faktów wskazanych w tym postanowieniu.

9 Sąd orzekający może zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie postępowania dowodowego.

10. Jeżeli przeprowadzenie postępowania dowodowego napotyka przeszkody o nieokreślonym czasie trwania, sąd może oznaczyć termin, po którego upływie dowód może być przeprowadzony tylko wówczas, gdy nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu.

11. Zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu. W judykaturze przyjęto, że dopuszczalne jest uprawdopodobnienie okoliczności faktycznych nie tylko przy pomocy dowodów pisemnych przedstawionych sądowi przez stronę, lecz również za pomocą innych środków dowodowych (np. świadków), co wymaga podjęcia przez sąd odpowiednich czynności w postępowaniu dowodowym (por. orzeczenie SN z dnia 19 czerwca 1951 r., C 398/51, LEX nr 160385).