Stefański Ryszard A., Poszukiwanie oskarżonego za pomocą listu gończego

Poszukiwanie oskarżonego za pomocą listu gończego

Poszukiwanie oskarżonego listem gończym jest środkiem przymusu; za takim jego określeniem przemawia wykładnia systemowa. Niemniej jest środkiem ściśle związanym ze środkami zapobiegawczymi, a ściślej z tymczasowym aresztowaniem. Może być zarządzone jedynie w stosunku do osoby, co do której wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu. List gończy ma charakter pomocniczy w stosunku do tymczasowego aresztowania; jest subsydiarny do niego. Służy do realizacji tymczasowego aresztowania, w sytuacji gdy oskarżony lub podejrzany ukrywa się. Jest szczególnym sposobem poszukiwania oskarżonego. Na tę czynność składa się wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, postanowienia o poszukiwaniu listem gończym oraz listu gończego.

Warunkiem sine qua non zarządzenia poszukiwań listem gończym jest uprzednie wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.

Przesłankę zastosowania tymczasowego aresztowania stanowi art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k., pozwalający na podjęcie takiej decyzji, w sytuacji gdy zachodzi m.in. uzasadniona obawa ukrywania się oskarżonego. W wypadku konieczności poszukiwania oskarżonego listem gończym, obawa ukrywania się oskarżonego przekształca się w pewność; nie jest to tylko duże prawdopodobieństwo takiego zachowania się, ale już wiadomo, że oskarżony ukrywa się. Tymczasowe aresztowanie przed wydaniem listu gończego może być zastosowane niezależnie od wagi przestępstwa. Ze względu na to, że podstawą jego stosowania jest ukrywanie się oskarżonego, nie wchodzi w grę przewidziany w art. 259 § 3 k.p.k. zakaz stosowania tego środka, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku (art. 259 § 4 k.p.k.). Postanowienie o tymczasowym aresztowaniu może być - zgodnie z art. 279 § 2 k.p.k. - wydane bez przesłuchania podejrzanego; wiąże się to z tym, że ze względu na ukrywanie się podejrzanego, dokonanie tej czynności jest niemożliwe. Podkreślenie tego w art. 279 § 2 k.p.k. ma charakter wyjaśniający, taki wniosek bowiem wypływa expressis verbis z art. 249 § 3 k.p.k., w którym zaznaczono, że obowiązek przesłuchania nie dotyczy m.in. oskarżonego ukrywającego się. Gdy w postępowaniu przygotowawczym prokurator uzna, że konieczne jest wydanie postanowienia o poszukiwaniu listem gończym, obowiązany jest wystąpić do sądu o zastosowanie tymczasowego aresztowania, postanowienie bowiem o tymczasowym aresztowaniu musi wyprzedzać wydanie postanowienia o poszukiwaniu listem gończym.

Po wydaniu przez sąd postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, prokurator może dopiero wydać postanowienie o zarządzeniu poszukiwania oskarżonego listem gończym.

Ustawa nie określa, na jaki okres ma być w takiej sytuacji zastosowane tymczasowe aresztowanie; jest oczywiste, że musi być oznaczony w granicach terminu określonego w art. 263 § 1 k.p.k. Nie ma formalnych przeszkód, by określić go na maksymalny okres, tj. na 3 miesiące. Artykuł 251 § 2 k.p.k. wymaga określenia w postanowieniu o tymczasowym aresztowaniu okresu jego trwania i oznaczenia terminu, do którego ma trwać tymczasowe aresztowanie. W pierwszym wypadku chodzi o wskazanie, na jaki okres się go stosuje, np. na miesiąc, w drugim zaś konkretnej daty, do której ma trwać. Ze względu na to, że nie wiadomo, kiedy oskarżony zostanie ujęty, nie jest możliwe wskazanie daty, do której ma ono trwać. Względy pragmatyczne przemawiają, by oznaczać go nie określoną datą, ale w sposób opisowy, np. do 7 dni od dnia zatrzymania. Trudno wskazać konkretny okres, gdyż trzeba tak go określić, by istniała realna możliwość wydania postanowienia o dalszym stosowaniu tego środka lub o jego przedłużeniu przed upływem zakreślonego terminu, a nadto ewentualnego postawienia podejrzanego przed sądem w celu jego przesłuchania, w wypadku gdy czynność ta nie była dokonana przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania. Termin tymczasowego aresztowania liczy się od ujęcia oskarżonego. Samo wydanie postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania nie jest jeszcze zastosowaniem tego środka, ale konieczne jest jeszcze jego wykonanie (postanowienie SN z dnia 17 stycznia 1997 r., IV KO 35/96, OSNKW 1997, nr 34, poz. 29).

Osoba ta niekoniecznie musi być tą, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłoszono je i przesłuchano w charakterze podejrzanego, ale wystarczające jest wydanie tylko postanowienia o przedstawieniu zarzutów Musi ona mieć status oskarżonego lub podejrzanego (art. 71 k.p.k.).