Izydorczyk Jacek, Przewóz osoby ściganej przez terytorium Polski (tranzyt ekstradycyjny)

Przewóz osoby ściganej przez terytorium Polski (tranzyt ekstradycyjny)

Ekstradycja jest bardzo starą instytucją prawną. Należy też przypomnieć, że terminem prawnym istniejącym od dawna w prawie polskim jest „wydanie”, a nie „ekstradycja”. Dopiero Konstytucja RP z 1997 r. wprowadziła to określenie do języka prawnego (był to dotychczas jedynie termin języka prawniczego). Następnie w naszym prawie (tj. w kodeksie postępowania karnego) pojawiły się terminy „dostarczenie” (w związku z przyjęciem Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego z 1998 r.) oraz „przekazanie” (po implementacji decyzji ramowej dotyczącej Europejskiego Nakazu Aresztowania z 2002 r.). Ekstradycja („wydanie”) polega na wydaniu osoby przez państwo na obszarze, którego się osoba taka znajduje, państwu obcemu w celu postawienia jej przed sądem lub w celu odbycia przez nią kary. Natomiast „dostarczenie” jest wydaniem osoby do (pod jurysdykcję) Międzynarodowego Trybunału Karnego, zaś „przekazanie” jest wydaniem osoby do innego kraju UE (zamiast tradycyjnej ekstradycji). Jednakże wszystkie te instytucje bez względu na swe nazwy prawne (ustawowe) są wydaniem - różnią się jedynie tym gdzie (tzn. komu) daną osobę się wydaje oraz trybem samego wydawania. Jeżeli chodzi o wydanie właściwe (tradycyjne), a więc ekstradycję, to Polska jest stroną umów międzynarodowych dotyczących wydawania osób, w tym traktatów dwustronnych ekstradycyjnych. Jednym z ważniejszych aktów jest Europejska Konwencja o Ekstradycji z 1957 r. wraz z protokołami dodatkowymi z lat 1975 i 1978 (Dz. U. z 1994 r. Nr 70, poz. 308–310). Prawo krajowe, tj. kodeks postępowania karnego reguluje tzw. ekstradycję bierną (Rozdział 65. „Wydanie oraz przewóz osób ściganych albo skazanych lub wydanie przedmiotów na wniosek państw obcych”) oraz tzw. ekstradycję czynną (Rozdział 64. „Wystąpienie o wydanie lub przewóz osób ściganych lub skazanych przebywających za granicą oraz o wydanie przedmiotów”) - gdy to Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym. Natomiast całkiem inną instytucją prawną niż ekstradycja jest tzw. deportacja - która nie jest instrumentem prawa międzynarodowego, lecz prawa administracyjnego. Trzeba przy tym pamiętać, że prawo deportacji należy do uprawnień władczych państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego co oznacza, że państwo (jego władze) jest wolne co do decyzji o tolerowaniu określonych cudzoziemców na swoim terytorium (choć są pewne ograniczenia z uwagi na powody humanitarne). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

W instytucji z przepisu art. 606 k.p.k. chodzi o tranzyt (po uzyskaniu zezwolenia władz polskich) przez nasz kraj, osoby wydanej przez państwo trzecie do państwa, któremu taką osobę wydano. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1262–1276.

Na podstawie przepisu art. 606 § 2 k.p.k. jeżeli podróż odbywa się drogą powietrzną i nie przewiduje się lądowania, wystarczy samo powiadomienie Ministra Sprawiedliwości o przewożeniu osoby ściganej nad polskim terytorium. Przykładowo, zgodnie z art. 21 ust. 4 Europejskiej Konwencji o Ekstradycji z 1957 r. w wypadku awaryjnego lądowania zawiadomienie takie wywołuje skutek jak wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania, a strona wzywająca winna następnie wystąpić z formalnym wnioskiem o tranzyt. Natomiast, gdy lądowanie jest planowane - konieczny jest wniosek o tranzyt. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1262–1276.