Bochentyn Adam, Udzielenie pomocy prawnej

Udzielenie pomocy prawnej

Zgodnie z treścią art. 52 k.p.a. organ prowadzący postępowanie administracyjne może zwrócić się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień, zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Skorzystanie przez organ ze wskazanej instytucji, określanej mianem pomocy prawnej, opiera się na konstrukcji uznania administracyjnego (P. Wajda [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 272). Przyjmuje się, że organ może wykorzystać możliwość jaką daje art. 52 k.p.a. wówczas, gdy 1) charakter czynności procesowej, która jego zdaniem powinna zostać przeprowadzona, wymaga osobistego udziału uczestnika postępowania (strony lub innego uczestnika), który nie może zostać wezwany przez ten organ ze względu na treść art. 51 k.p.a., lub 2) przedmiot czynności (np. przedmiot oględzin) znajduje się w znacznej odległości od siedziby organu prowadzącego postępowanie (A. Matan [w:] G. Łaszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Tom I, Komentarz do art. 1–103, Warszawa 2007, s. 461). W literaturze podnosi się również, że skorzystanie z instytucji pomocy prawnej ogranicza zastosowanie zasady bezpośredniości w postępowaniu dowodowym, ponieważ w miejsce dowodu osobowego wchodzi dokument, np. protokół przesłuchania świadka (J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 268).

Wezwanie do udzielania pomocy prawnej powinno przybrać formę prawną postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie. Postanowienie takie powinno zawierać elementy wskazane w art. 124 § 1 k.p.a. Ponadto z jego treści powinno wyraźnie wynikać: 1) jaka czynność ma zostać dokonana (przesłuchanie strony, świadka, biegłego lub przeprowadzenie innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem); 2) jaką osobę należy wezwać do osobistego stawiennictwa; 3) jakie okoliczności sprawy mają stanowić przedmiot działań organu udzielającego pomocy prawnej (P. Wajda [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 274).

Żądanie udzielenia pomocy prawnej jest dla organu wezwanego wiążące (J. Borkowski [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 268). W związku z tym po otrzymaniu wezwania organ ten powinien przeprowadzić czynność określoną w wezwaniu. Co do zasady organ udzielający pomocy prawnej nie może dokonywać innych czynności dowodowych niż te, które są określone w postanowieniu w sprawie wezwania do udzielenia pomocy prawnej (z wyjątkiem sytuacji określonej w art. 77 § 3 k.p.a.).

Wezwanie organu do udzielenia pomocy prawnej w trybie art. 52 k.p.a. jest równoznaczne z przyznaniem temu organowi uprawnienia do skutecznego wezwania uczestnika postępowania do osobistego stawienia się w celu wzięcia udziału w czynności procesowej, której pomoc prawna dotyczy (P. Wajda [w:] M. Wierzbowski, A. Wiktorowska (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2011, s. 274).