Bełczącki Robert Marek, Ustalenie, że nie zachodzą podstawy do odmowy uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego UE na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 bez przeprowadzania odrębnego postępowania

Ustalenie, że nie zachodzą podstawy do odmowy uznania orzeczenia sądu innego państwa członkowskiego UE na podstawie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 bez przeprowadzania odrębnego postępowania

W myśl art. 36 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012, jeżeli wynik postępowania w sądzie danego państwa członkowskiego zależy od rozstrzygnięcia ubocznej kwestii odmowy uznania, sąd ten jest sądem właściwym do rozpatrywania tej kwestii. Skutki odmowy uznania incydentalnego ograniczają się jedynie do danego postępowania. Nie oznacza to jednak, że rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii nie będzie brane pod uwagę w późniejszych postępowaniach, w których kwestia odmowy uznania podlegać będzie ponownie ocenie według art. 36 ust. 3 albo art. 36 ust. 2 rozporządzenia (por. Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 33, note 36).

Podstawy do odmowy uznania orzeczenia uwzględniane są przez sąd z urzędu, niezależnie od wniosków i zarzutów stron. Ustalenie w przedmiocie istnienia podstaw do odmowy uznania orzeczenia nie może być przyjęte jako bezsporne pomiędzy stronami.

Jeżeli ustalenie w przedmiocie istnienia podstaw do odmowy uznania orzeczenia stanowić ma jedynie przesłankę rozstrzygnięcia w innym postępowaniu, właściwość sądu przewidziana w art. 1153²³ § 2 k.p.c. jest bez znaczenia.

Pojęcie orzeczenia w zakresie zastosowania rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012 zdefiniowane zostało w art. 2 lit. a tego rozporządzania.

O pojęciu orzeczenia - por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 kwietnia 2009 r., C-394/07, ECR 2009/4A/I-2563-2598, LEX nr 488302; wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 1994 r., C-414/92, ECR 1994/6/I-2237, LEX nr 119802).

Uznaniu podlegają nie tylko orzeczenia uwzględniające, ale także oddalające żądanie. Uznanie dotyczyć może również orzeczenia odmawiającego rozpoznania sprawy ze względu na brak jurysdykcji sądu. Wątpliwości budzi natomiast możliwość uznania orzeczenia odmawiającego rozpoznania sprawy ze względu na innego rodzaju przeszkody formalne (por. Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 32, note 32).

Orzeczenie podlegające uznaniu nie musi być prawomocne ani ostateczne. Uznanie dotyczyć może orzeczenia rozstrzygającego jedynie kwestię wstępną w danym postępowaniu (por. Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 32, note 18, 19).

Uznaniu nie podlegają natomiast orzeczenia rozstrzygające jedynie kwestie procesowe, których znaczenie nie wykracza poza dane postępowanie (por. J. Maliszewska-Nienartowicz, Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, t. I, wyd. 2, s. 416; Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 32, note 29, 30).

Obecnie z art. 2 lit. a) rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012 wyraźnie wynika, że uznaniu na podstawie przepisów tego rozporządzenia nie podlegają orzeczenia sądowe, na mocy których zarządzone zostają środki tymczasowe lub zabezpieczające, wydane bez wezwania strony przeciwnej do stawiennictwa i wykonywane bez uprzedniego doręczenia tej stronie. Poprzednio na gruncie rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 regułę tę przyjmowano w drodze wykładni celowościowej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 maja 1980 r., 125/79, ECR 1980/4-/1553, LEX nr 132870 oraz K. Weitz, Autonomiczna wykładnia europejskiego prawa procesowego cywilnego - wprowadzenie i wyrok ETS z 21.05.1980 r. w sprawie 125/79 Bernard Denilauler przeciwko SNC Couchet Frères, EPS 2009/3/55-58, LEX nr 97192). Z tym zastrzeżeniem uznaniu na podstawie przepisów rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012 podlegać mogą orzeczenia stanowiące środki tymczasowe, w tym zabezpieczające, pod warunkiem, że zarządzone zostały przez sąd mający jurysdykcję do orzekania w sprawie głównej według przepisów tego rozporządzenia, co jest przesłanką merytoryczną uznania. Ustalenie, że jurysdykcja sądu państwa pochodzenia opiera się na przepisach prawa krajowego w myśl art. 35 tego rozporządzenia wyklucza zaś możliwość uznania (por. Paweł Grzegorczyk, Nowy fundament europejskiego prawa procesowego cywilnego: jurysdykcja krajowa, zawisłość sprawy oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych według rozporządzenia Rady i Parlamentu Europejskiego nr 1215/2012 (Bruksela Ia) (część II), Przegląd Sądowy 2014/7-8, str. 7 i nast.).

Uznaniu nie podlegają orzeczenia w przedmiocie uznania albo stwierdzenia wykonalności (Magnus / Mankowski / Patrick Wautelet, Brussels I Regulation, 2nd ed. 2012, art. 32, note 33, 34).

Uznaniu nie podlegają orzeczenia stwierdzające nieważność, bezskuteczność lub niewykonalność umowy o arbitraż niezależnie od tego, czy było to przedmiotem sprawy czy stanowiło kwestię wstępną. Rozstrzygnięcie takiej kwestii wstępnej nie stoi na przeszkodzie do uznania orzeczenia w sprawie głównej. Uznaniu nie podlegają również orzeczenia sądu państwowego w toku postępowania arbitrażowego ani orzeczenia dotyczące uchylenia, kontroli, zaskarżenia, uznania lub wykonania orzeczenia arbitrażowego (por. pkt 12 preambuły rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012).

Ugody sądowe oraz dokumenty urzędowe nie podlegają uznaniu na podstawie przepisów rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012, a jedynie wykonaniu, o ile są wykonalne w państwie pochodzenia (por. art. 58 i art. 59 rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012).

Wspomniano, że orzeczenie podlegające uznaniu nie musi być prawomocne. Uchylenie orzeczenia nieprawomocnego na skutek jego zaskarżenia w państwie pochodzenia sprawia, że nieaktualne staje się ustalenie, czy zachodzą podstawy do odmowy uznania orzeczenia w państwie wykonania. Z tego względu w art. 38 lit. a rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012 przewidziano możliwość zawieszenia postępowania w całości lub w części przez sąd, przed którym powołano się na orzeczenie wydane w innym państwie członkowskim, jeżeli zostało ono zaskarżone w państwie członkowskim pochodzenia.

Z kolei w myśl art. 38 lit b. rozporządzenia podstawę do zawieszenia postępowania, w całości lub w części, przez sąd państwa wykonania stanowić może wszczęcie w tym państwie odrębnego postępowania o ustalenie, że nie zachodzą podstawy do odmowy uznania przewidziane w art. 45 rozporządzenia lub o ustalenie istnienia takiej podstawy. Wynik takiego postępowania stanowić będzie bowiem prejudykat w kwestii odmowy uznania. Podstawy do zawieszenia postępowania nie stanowi natomiast wszczęcie takiego postępowania przed sądem innego jeszcze państwa wykonania. Wynik tamtego postępowania może jednak być wzięty pod uwagę przy ocenie istnienia podstaw do odmowy uznania orzeczenia.