Czerniak Dominika, Wezwanie tłumacza do czynności z udziałem oskarżonego

Wezwanie tłumacza do czynności z udziałem oskarżonego

Przepis art. 72 k.p.k. odnosi się do prawa oskarżonego do pomocy tłumacza w toku postępowania karnego. Jest to jedno z fundamentalnych uprawnień oskarżonego, które ma na celu zagwarantowanie mu rzetelnego procesu. Tylko bowiem wiedza oskarżonego co do czynności jakie podejmowane są w jego sprawie umożliwia mu podjęcie jakiejkolwiek aktywności związanej z obroną swojej osoby.

Uprawnienie do korzystania z pomocy tłumacza przysługuje oskarżonemu, który to został zdefiniowany w art. 71 § 1 k.p.k. jako:

– osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu,

– osoba, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Ustawa stanowi jednak w art. 71 § 3 k.p.k., że jeżeli kodeks używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają także zastosowanie do podejrzanego. Dlatego też prawo do korzystania z pomocy tłumacza przysługuje także podejrzanemu. Podejrzanym jest natomiast, zgodnie z treścią art. 71 § 1 k.p.k.:

– osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów,

– osoba, której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Prawo do korzystania z pomocy tłumacza przysługuje także osobie wobec której prokurator złożył wniosek do sądu o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających (art. 324 § 1 k.p.k.).

Pomoc tłumacza ma charakter bezpłatny. Bezpłatność ta w żaden sposób nie jest uzależniona od sytuacji materialnej oskarżonego. Jak stanowi art. 619 § 3 k.p.k., Skarb Państwa ponosi koszty związane z udziałem w postępowaniu tłumacza w zakresie koniecznym dla zapewnienia oskarżonemu jego prawa do obrony.

Przedmiotowa procedura reguluje udział tłumacza w przeprowadzaniu czynności z udziałem oskarżonego. Natomiast procedurą Tłumaczenie orzeczeń oskarżonemu opisano powołanie tłumacza w przypadku, gdy zachodzi potrzeba przetłumaczenia orzeczenia oskarżonemu lub zapoznania go z treścią przeprowadzanego dowodu .

Jeżeli w toku postępowania karnego organ prowadzący postępowanie (tj. prokurator lub inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze - na etapie postępowania przygotowawczego albo sąd - na etapie postępowania sądowego) uzna, że zachodzą przesłanki wezwania tłumacza jest zobowiązany go wezwać. Przesłankami tymi są:

1. niewładanie w wystarczającym stopniu językiem polskim,

2. konieczność wykonania czynności z udziałem oskarżonego.

Przesłanka „niewładania w wystarczającym stopniu językiem polskim” oznacza, że prawo do pomocy tłumacza przysługuje takiemu oskarżonemu, który w ogóle nie włada językiem polskim albo włada nim w zbyt małym stopniu, aby skutecznie realizować swoje prawo do obrony (zob. K.T. Boratyńska, Komentarz do art. 72 [w:] K.T. Boratyńska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Ważny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. 5, Warszawa 2014).

Przepis ten nie obejmuje co prawda wprost oskarżonego głuchego lub niemego, lecz należy uznać, że ochrona wskazana w tym przepisie powinna odnosić się także do oskarżonych obarczonych również taką niepełnosprawnością. Posiłkowanie się treścią art. 204 § 1 k.p.k. wydaje się być niewystarczające, albowiem dotyczy tylko czynności przesłuchania, natomiast konieczność ochrony praw oskarżonego ma charakter o wiele szerszy.

Czynności z udziałem oskarżonego są to natomiast wszelkie czynności procesowe, w których oskarżony uczestniczy albo które są podejmowane w stosunku do niego. Chodzi tu zarówno o czynności związane z przedstawieniem mu zarzutu, jego ogłoszeniem i przesłuchaniem w charakterze podejrzanego, ale także np. przesłuchanie świadka w toku postępowania przygotowawczego, jeżeli podejrzany bierze w nim udział oraz wszystkie czynności na etapie postępowania sądowego. Ostatnie oznacza, że obecność tłumacza, który na bieżąco przekładać będzie przebieg rozprawy oskarżonemu, jest niezbędna w jej toku.

Kodeks postępowania karnego nie reguluje wprost, kto może stać się tłumaczem w postępowaniu karnym. Wobec tłumaczy stosuje się jednakże odpowiednio przepisy dotyczące biegłych (art. 204 § 3 k.p.k.) i jak wynika z art. 195 k.p.k. funkcję tłumacza może wykonywać nie tylko tłumacz przysięgły, ale także każda inna osoba posiadająca odpowiednią znajomość języka (zob. także wyrok SA w Katowicach z dnia 13 września 2011 r., II Aka 210/11, KZS 2012, z. 1, poz. 65).

Wezwanie tłumacza następuje w formie postanowienia, odpowiednio stosując treść art. 193 k.p.k., także co do elementów takiego postanowienia.

Organem wzywającym będzie organ prowadzący postępowanie, tj. prokurator lub inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze na etapie postępowania przygotowawczego oraz sąd na etapie postępowania sądowego (zob. art. 93 § 1 i 3 k.p.k.).

Nie budzi wątpliwości, że nawet od dnia wejścia w życie 1 lipca 2015 r. nowelizacji k.p.k. kompetencja do powoływania tłumacza w postępowaniu sądowym będzie należała wyłącznie do sądu.